Bir zamanlar semaverle içerdik

Amasya'nın bağlık ve bahçelik olması Amasya'lıların da çaya çok düşkün oluşu nedeniyle (her yerde kolaylıkla kullanılan ) pratik bir semaver yapımı geliştirilmiştir. Tenekeden yapılan semaver, istenen her yerde kolaylıkla yakılabilmektedir. Amasya'ya gelen her yabancının ilgi ve merakla izleyip götürdüğü hediyeler arasında teneke semaver baş sıradadır. Düdüklü olanları daha makbüldür.

Semaver de uzaklaştı

bizden eski dostlar gibi

Çayın bahane, asıl niyetin dostluk olduğu zamanlarda sohbet halkasına katılan güzel bir misafirimizdi semaver. Narin yapısıyla bakanların göz zevkini okşar, sohbetlere adeta ayrı bir incelik katardı. Ama artık hasret kaldığımız dostluklar gibi, sohbetler gibi o da uzaklaştı bizden.

Pencerenin iç kısmına yerleştirilmişti semaver. O da yerini benimsemiş olmalı ki, yıllardır hep aynı yerde. Sanki nezih, geniş bir odanın vakur sahibi. Ama artık kendisi de, bulunduğu yer de sadece derin bakabilen gözlerin dikkatini çekebiliyor. Ondan ikram çaya gelince; acaba tadı kaç kişinin hâlâ damağındadır?

Evet, bir zamanlar semaver kurulurdu. Etrafında muhabbetli bir kalabalık toplanır, çay içilirdi. Dostları bir araya toplayan semaver, birbirimizin halinden bir gün değil, her gün haberdar olmamızı sağlardı.

Semaver, evlerin, kahvehanelerin, çayhanelerin baş köşesinde yer alırdı. Sabahın erken saatlerinden akşama kadar su kaynatılır, her dem çay demlenirdi.

Konakların salonlarına

ayrı bir zerafet katardı

İlk yıllarda şifalı bitkilerin kaynatılması için de kullanıldığı söylenen semaver, 19. yüzyılın tamamı ve 20. yüzyılın ilk yarısında çok yaygn olarak kullanıldı. Genellikle bakırdan, demirden ve çelikten yapılırdı. Şekerliği, fincanı, masa ve kaşıkları ile takım olarak yapılan gümüş semaverler de köşklerin, konakların salonlarına ayrı bir zerafet katardı.

Semaverler, yeşil, kırmızı ve sarı renklerde olur, tutamak, emzik ve taşıyıcı ayakları üzerine oyma tekniği ile çiçek, bitki ve hayvan desenleri, madalya ve üretici amblemleri işlenirdi. Taşınabilmesi için de gövdesi üzerinde kulplar bulunurdu.

Kömürlü semaverlerde, gövdenin ortasından baca geçer, bacanın altndaki ızgaranın üstüne, suyu ıstmas için kor halde ateş konurdu. Suyu ısıtan kor, küle dönünce, alttaki deliklerden boşaltılırdı. Bu delikler havalandırmayı da sağlardı.

Az da olsa

kullanıcısı

hâlâ var ama;

daha çok

süs niyetine

Semaverler, beş litreden, kırk litreye kadar su alacak büyüklüklerde yapılırdı. Su, bacanın etrafından akıtılarak, semaverin ağzından üç-dört parmak aşağısına kadar doldurulur, kaynatılan su, altta bulunan musluktan akıtılırdı.

Çay semaverin içine konmazdı. Demtaş denilen yerin üstüne, içine süzgeçle çay konulmuş porselen veya az sırlı seramik demlik yerleştirilirdi. Nefeslikten buhar çkmaya başladıktan sonra çay demlenir ve servis yapılırdı.

250-300 yıl süre ile kullanılan semaverlerin üretimi yok denecek kadar azaldı artık. Az da olsa kullanıcısı hâlâ var, evlerde, kahvehanelerde. Ama daha çok süs niyetine.

Bir zamanlar çay sunmanın en şık, en zarif şekliydi semaverde çay yapmak. Şimdi, hiçbir özelliği olmayan düz, çelik çaydanlıklar, bu zarif eşyaların yerini aldı.

Kim bilir, belki bir gün yine kurulur dost meclislerinin baş köşesine. Ama şimdi, kasidelerde kalan yeriyle teselli bulmak zorunda.

Semaveri kuralım

Çayları dolduralım

Çağırın sofileri

Sohbete oturalım.