Yâr bana bir meddah

Geleneksel Türk tiyatrosunun güldürü öğeleri arasında seçkin bir yeri olan Meddah oyunu, tarih sayfalarındaki yerini alacağa benziyor. Çünkü tek kişilik oynanan bu sanatı sergileyecek meddah ustaları artık yetişmiyor Karagöz ve ortaoyunundan sonra geleneksel Türk tiyatrosunun bir başka özgün öğesi de Meddahtır. Meddah için tek kişilik ortaoyunu da denilebilir. Ne var ki, ortaoyunundaki bütün tipleri, kılıktan kılığa girerek, sesini değiştirerek, küçük aksesuarların da yardımı ile sahnede canlandıran meddahlar eskisi gibi kolay yetişmiyor.

Meddah sanatı

gücünü taklitten alır

Meddah da karagöz ve ortaoyunundaki gibi gücünü taklit sanatından alır. Taklit, sanatın temel yapı taşıdır. Meddah olabilmek için her şeyden önce tipleri, insanları, hayvanları çok iyi taklit edebilme yeteneğine sahip olmak gerekir. Ünleri günümüze kadar gelen eski meddah ustalarının taklit konusunda ne denli başarılı olduğunu anlata anlata bitiremez sanatçılar. Karagöz ve ortaoyununun Osmanlı Devleti içerisinde sadece başkent İstanbul'da olmasına karşılık, meddah geleneği tüm Osmanlı coğrafyasına yayılmıştır. Gezginci meddahlar, aşıkların köy köy gezmesi gibi, ülkenin belli başlı şehir merkezlerini, o günkü adı ile sancakları, ipek yolu üzerindeki yerleşim merkezlerini, hanları, kahvehaneleri dolaşarak sanatlarını icra etmişlerdir. Karagöz ve Ortaoyununda zaman sınırlaması (bir-iki saat) olmasına karşılık Meddah oyunlarının yer ve zaman sınırlaması yoktur. Anlatıldığına göre, meddahın anlattığı hikayenin içeriğine uygun olarak meddahın gösterisi saatlerce, hatta günlerce, haftalarca sürdüğü olurmuş.

Genel bir halk

tiyatrosu: doğaçlama

Meddahlar repertuarlarında her zaman hazır bulunan Ferhat ile Şirin, Leyla ile Mecnun, Arzu ile Kamber, Aslı ile Kerem gibi halk hikayelerinin yanı sıra yaşanmış gerçek olayları, duydukları yeni sevgileri derleyip, o anda doğaçlayarak bu hikayelerini yer yer anlatarak, yer yer oynayarak mesleklerini icra ederler. Hikayelerini çeşitli bilmecelerle süsler, çeşitli taklitlerle seyircinin ilgi ve dikkatini sürekli ayakta tutar, hikayenin eğlenceli veya dramatik sahnelerinin tadını çıkararak hikayelerini çeşitli söz oyunları ile şiirlerle bezerler. Anlaşıldığı kadarıyla, meddahta da ortaoyunundaki gibi, geleneksel Türk tiyatrosunun özgün bir yönü olan doğaçlama öğesi ile karşılaşıyoruz. Esasen genel bir halk tiyatrosu olan doğaçlama yöntemi, diğer halk tiyatro geleneklerinden ayrı olarak küçük bir söz ekleme ya da çıkarmanın çok ötesinde, oyunu oluşturan sahnelerin hikayeyi oluşturan bölümler arasında, belli bir amaç doğrultusunda, çoğu zaman seyirci profiline ve ilgisine bağlı olarak, bölümlerin yerlerinin değiştirilmesi ya da hiç yoktan bir sahne eklenerek ya da varolan sahneler kısaltılarak ya da tamamen atılarak, bize özgü bir biçime kavuşturulmuştur.