Veda Hutbesi ile İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi -1-
Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi insan haysiyet ve şerefini koruma gayesi ile eşit ve devir kabul etmez insan haklarının teminini; hürriyetin, adaletin ve dünya barışının temeli kabul etmiştir
11.09.2024 08:32:00
Haber Merkezi
Haber Merkezi
Mukayeseden önce BM'nin İnsan Hakları Beyannamesi'ne bir bakalım: Giriş:
Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi insan haysiyet ve şerefini koruma gayesi ile eşit ve devir kabul etmez insan haklarının teminini; hürriyetin, adaletin ve dünya barışının temeli kabul etmiştir.
Bu beyanname ile insan haklarının tanınmaması; insanlık vicdanını isyana sevk eden, anarşi çıkaran ve dünya barışını bozan bir unsur sayılmıştır.
Yine İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'ne göre; insan hakları, hukuk sistemi ile korunacak, yani bu haklar teori olmaktan çıkıp günlük hayatı şekillendirecektir.
Yine bu beyannameye göre; Birleşmiş Milletler hakları, insan haklarına, insan haysiyet ve şerefine, kadın-erkek eşitliğine olan imanlarını teyiden ilan etmişlerdir.
Birleşmiş Milletler nezaretinde, beyannamede yayınlanan bu ölçü ve prensiplerin cihanşümulleşmesi sağlanacaktır.
Beyannamenin muhtevası:
1. Eşitlik: İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi (md. 1, 2, 7, 23) maddelerinde insanların eşitliği vurgulanmıştır.
Öyle ki, bütün insanlar hür, haysiyet ve haklar bakımından eşit doğarlar. Herkes, bu beyannamede ilan olunan haklardan ve bütün hürriyetlerden ırk, renk, cins, dil, din, siyasî veya diğer herhangi bir akide, milli veya içtimaî menşei, servet vb. bir fark gözetilmeden istifade edebilir.
Ülkelerin bağımsız olmaması bu hak ve hürriyetlerin tatbikini etkilemeyecektir. Herkes, kanun önünde eşittir. Herkesin eşit çalışma, eşit ücret hakkı vardır. Ve yine; herkesin çalışma, âdil ve elverişli ücret alma, sendika kurma ve buna katılma hakkı vardır.
2. Haklar ve Hürriyetler:
a. Haklar: Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi özetle insan haklarını şöyle sıralamıştır:
Yaşamak, hürriyet ve güvenlik hakkı (md.3) /Hukuki kişiliğin tanınması hakkı (md.6) / Millî mahkemelere müracaat hakkı (md.8) / Tarafsız ve bağımsız bir mahkemede hak ve hukuku savunma hakkı (md.10) / Herkesin özel hayatı, ailesi, meskeni veya yazışma hususunda keyfi tecavüzlerden korunma hakkı (md.12) / Zulüm karşısında, başka memleketlere iltica edip mülteci muamelesi görme hakkı (md.14) / Ailenin devlet tarafından korunma hakkı (md.16) / Mülkiyet hakkı (md.17) / Yönetime katılma hakkı (md.21) / Sosyal güvenlik hakkı (md.22) / Çalışma hakkı (md.23) / Dinlenme, eğlenme ve tatil hakkı (md.24) / Uygun bir hayat seviyesi hakkı ve anne ve çocuklara özel ihtimam hakkı (md.25) / Eğitim hakkı (md.26) / İlim tahsil etme hakkı (md.27).
b. Hürriyetler: Hiç kimsenin keyfî olarak alıkonulamayacağı (md.9) / Seyahat hürriyeti (md.13) / Fikir, vicdan ve din hürriyeti (md.18) / Fikir ve ifade hürriyeti (md.19) / Toplanma, dernek kurma ve derneğe katılma hürriyeti (md.20).
3. Adalet: Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'ne göre kölelik yasaktır (md.4) / Kimseye işkence yapılamaz (md.5) ve bir kimsenin suçluluğu kanunla tespit olunur (md.11).
4. Kardeşlik: İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'ne göre, insanlar eşit doğar, birbirlerine kardeşlik zihniyeti ile hareket etmelidirler (md.1).
Sonuç: İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nin sonuç bölümünde (md.29 ve 30) içinde yaşanılan topluluğa karşı vecibeler ile başkalarının hak ve hürriyetlerine saygı göstermek hususu vurgulanmaktadır ve bu haklar ve vazifelerin hiçbir güç tarafından ortadan kaldırılamayacağı hatta böyle bir faaliyette bulunulamayacağı ifade edilmektedir.
İki beyannamenin mukayesesi
Resul-i Ekrem (s.a.v.) Efendimizin irad buyurdukları tarihî Vedâ Hutbesi ile İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi arasında görünüşte bazı benzerlikler var olduğu bir gerçek sayılabilmesine rağmen, işin mahiyetine nüfuz edildiğinde, aralarında mukayese kabul etmeyecek tarzda ve keyfiyette farklılıklar olduğu müşahade edilecektir.
Bu iki metin arasındaki benzerlik, insan hak ve hürriyetini konu edinmelerinden ileri gelmektedir. Bu benzerlik sathidir, konu benzerliğidir.
Mânâ ve mâhiyet itibari ile söz konusu iki metin farklı mecralardan kaynaklanmakta ve farklı hedeflere yönelmektedirler.
Böyle olmakla beraber; İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nin insan hak ve hürriyetlerini konu edinmesi elbette ki müsbet bir durumdur.
Ancak, insan hakları ve hürriyetleri hakkında iyi niyet ve ifadeler yeterli değildir. İtibar sonucadır. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi aranılanı ve istenileni verememiştir.
Zulüm ve işkencelerin insanlığın üzerine bir kâbus gibi çöreklendiği günümüzde İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'ni müsbet bir gelişme olarak telâkki etmemize rağmen, Vedâ Hutbesi ile aralarında mukayese kabul etmeyecek tarzda farklar olduğuna inanıyoruz.
Tarihî farklılık
Esasen zaman, hakikatleri değiştirmemekle beraber, bir şeyin ortaya çıkmasının farklı zamanlarda olması, üzerinde düşünülmesi gereken bir husustur.
Normalde bakıldığında; Vedâ Hutbesi ile Beyanname arasında 13 asır gibi bir zaman farkı vardır. Söz konusu metinler görünürde aynı şeyleri ifade etseler bile, bu durum; 13 asır evvel ortaya konan metnin eşsiz bir harika olduğunu gösterir.
İki metin sadece bu yönüyle kıyaslanmaya çalışılsa bile mukayesenin mümkün olmadığı kendiliğinden ortaya çıkmış olur. Hatta Beyanname'nin çok daha sonra ortaya çıkması itibariyle Vedâ Hutbesi'nden esinlenebileceği iddia olunabilir. Bu konuda bazı vesikalar ve itiraflar da mevcuttur.
1789'da vukû bulan Fransız İhtilali'ni hazırlayan Volter, Monteskiyö, Jan Jak Russo gibi düşünürlerin yazılarında geçen eşitlik, hürriyet, adalet ve kardeşlik gibi kavramlar; Doğu'nun yani İslam dünyasının batılılara hediyesi idi.
Batılılar bu kavramları, Endülüs Müslümanları yoluyla İslam'dan almışlardı. Bu husus, köklü belgeleri ihtiva eden ayrı bir araştırma konusudur…
İnsanın maddî-manevî ve iktisadî varlığı üzerinde sahip olduğu haklara ve hürriyetlere; "şahsî hak ve hürriyetler" diyoruz. İnsana ait bu hak ve hürriyetler, kişinin "güvenlik ilkesi" ile birlikte yürürler ve birbirini tamamlarlar.
Batıda şahsî hak ve hürriyetlerin gündeme gelmesi için, kişiyi haksız olarak tutulmaya karşı koruma gayesini güden XVIII. yüzyıla ait bildirileri beklemek gerekti. Konuyla ilgili hüküm ihtiva eden ilk hukukî düzenleme 1912 tarihli İsviçre Medenî Kanunu'dur.
Hz. Peygamber tarafından irad edilen ve gerçek bir insan hak ve hürriyetleri beyannamesi mahiyetinde bulunan Vedâ Hutbesi'nde ise, konuyla ilgili şu hükmü görüyoruz:
"Ey insanlar! Bugünleriniz nasıl mukaddes bir gün, aylarınız nasıl mukaddes bir ay ve üzerinde bulunduğumuz şu belde nasıl mukaddes bir belde ise, canlarınız, mallarınız ve namuslarınız da öyle mukaddestir; dokunulmazdır ve her türlü tecavüzden korunmuştur."
Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi ancak 10 Aralık 1948'de New York'ta yazılı bir metin hâline getirilebilmiştir. Daha sonra 5 Kasım 1950'de Roma'da Avrupa İnsan Hakları ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair Sözleşmesi'ne ek protokol kaleme alınmıştır." Devam edecek (Prof. Dr. Haydar Baş Rahmet-el lil Alemin 2 eserinden)
Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi insan haysiyet ve şerefini koruma gayesi ile eşit ve devir kabul etmez insan haklarının teminini; hürriyetin, adaletin ve dünya barışının temeli kabul etmiştir.
Bu beyanname ile insan haklarının tanınmaması; insanlık vicdanını isyana sevk eden, anarşi çıkaran ve dünya barışını bozan bir unsur sayılmıştır.
Yine İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'ne göre; insan hakları, hukuk sistemi ile korunacak, yani bu haklar teori olmaktan çıkıp günlük hayatı şekillendirecektir.
Yine bu beyannameye göre; Birleşmiş Milletler hakları, insan haklarına, insan haysiyet ve şerefine, kadın-erkek eşitliğine olan imanlarını teyiden ilan etmişlerdir.
Birleşmiş Milletler nezaretinde, beyannamede yayınlanan bu ölçü ve prensiplerin cihanşümulleşmesi sağlanacaktır.
Beyannamenin muhtevası:
1. Eşitlik: İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi (md. 1, 2, 7, 23) maddelerinde insanların eşitliği vurgulanmıştır.
Öyle ki, bütün insanlar hür, haysiyet ve haklar bakımından eşit doğarlar. Herkes, bu beyannamede ilan olunan haklardan ve bütün hürriyetlerden ırk, renk, cins, dil, din, siyasî veya diğer herhangi bir akide, milli veya içtimaî menşei, servet vb. bir fark gözetilmeden istifade edebilir.
Ülkelerin bağımsız olmaması bu hak ve hürriyetlerin tatbikini etkilemeyecektir. Herkes, kanun önünde eşittir. Herkesin eşit çalışma, eşit ücret hakkı vardır. Ve yine; herkesin çalışma, âdil ve elverişli ücret alma, sendika kurma ve buna katılma hakkı vardır.
2. Haklar ve Hürriyetler:
a. Haklar: Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi özetle insan haklarını şöyle sıralamıştır:
Yaşamak, hürriyet ve güvenlik hakkı (md.3) /Hukuki kişiliğin tanınması hakkı (md.6) / Millî mahkemelere müracaat hakkı (md.8) / Tarafsız ve bağımsız bir mahkemede hak ve hukuku savunma hakkı (md.10) / Herkesin özel hayatı, ailesi, meskeni veya yazışma hususunda keyfi tecavüzlerden korunma hakkı (md.12) / Zulüm karşısında, başka memleketlere iltica edip mülteci muamelesi görme hakkı (md.14) / Ailenin devlet tarafından korunma hakkı (md.16) / Mülkiyet hakkı (md.17) / Yönetime katılma hakkı (md.21) / Sosyal güvenlik hakkı (md.22) / Çalışma hakkı (md.23) / Dinlenme, eğlenme ve tatil hakkı (md.24) / Uygun bir hayat seviyesi hakkı ve anne ve çocuklara özel ihtimam hakkı (md.25) / Eğitim hakkı (md.26) / İlim tahsil etme hakkı (md.27).
b. Hürriyetler: Hiç kimsenin keyfî olarak alıkonulamayacağı (md.9) / Seyahat hürriyeti (md.13) / Fikir, vicdan ve din hürriyeti (md.18) / Fikir ve ifade hürriyeti (md.19) / Toplanma, dernek kurma ve derneğe katılma hürriyeti (md.20).
3. Adalet: Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'ne göre kölelik yasaktır (md.4) / Kimseye işkence yapılamaz (md.5) ve bir kimsenin suçluluğu kanunla tespit olunur (md.11).
4. Kardeşlik: İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'ne göre, insanlar eşit doğar, birbirlerine kardeşlik zihniyeti ile hareket etmelidirler (md.1).
Sonuç: İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nin sonuç bölümünde (md.29 ve 30) içinde yaşanılan topluluğa karşı vecibeler ile başkalarının hak ve hürriyetlerine saygı göstermek hususu vurgulanmaktadır ve bu haklar ve vazifelerin hiçbir güç tarafından ortadan kaldırılamayacağı hatta böyle bir faaliyette bulunulamayacağı ifade edilmektedir.
İki beyannamenin mukayesesi
Resul-i Ekrem (s.a.v.) Efendimizin irad buyurdukları tarihî Vedâ Hutbesi ile İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi arasında görünüşte bazı benzerlikler var olduğu bir gerçek sayılabilmesine rağmen, işin mahiyetine nüfuz edildiğinde, aralarında mukayese kabul etmeyecek tarzda ve keyfiyette farklılıklar olduğu müşahade edilecektir.
Bu iki metin arasındaki benzerlik, insan hak ve hürriyetini konu edinmelerinden ileri gelmektedir. Bu benzerlik sathidir, konu benzerliğidir.
Mânâ ve mâhiyet itibari ile söz konusu iki metin farklı mecralardan kaynaklanmakta ve farklı hedeflere yönelmektedirler.
Böyle olmakla beraber; İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nin insan hak ve hürriyetlerini konu edinmesi elbette ki müsbet bir durumdur.
Ancak, insan hakları ve hürriyetleri hakkında iyi niyet ve ifadeler yeterli değildir. İtibar sonucadır. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi aranılanı ve istenileni verememiştir.
Zulüm ve işkencelerin insanlığın üzerine bir kâbus gibi çöreklendiği günümüzde İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'ni müsbet bir gelişme olarak telâkki etmemize rağmen, Vedâ Hutbesi ile aralarında mukayese kabul etmeyecek tarzda farklar olduğuna inanıyoruz.
Tarihî farklılık
Esasen zaman, hakikatleri değiştirmemekle beraber, bir şeyin ortaya çıkmasının farklı zamanlarda olması, üzerinde düşünülmesi gereken bir husustur.
Normalde bakıldığında; Vedâ Hutbesi ile Beyanname arasında 13 asır gibi bir zaman farkı vardır. Söz konusu metinler görünürde aynı şeyleri ifade etseler bile, bu durum; 13 asır evvel ortaya konan metnin eşsiz bir harika olduğunu gösterir.
İki metin sadece bu yönüyle kıyaslanmaya çalışılsa bile mukayesenin mümkün olmadığı kendiliğinden ortaya çıkmış olur. Hatta Beyanname'nin çok daha sonra ortaya çıkması itibariyle Vedâ Hutbesi'nden esinlenebileceği iddia olunabilir. Bu konuda bazı vesikalar ve itiraflar da mevcuttur.
1789'da vukû bulan Fransız İhtilali'ni hazırlayan Volter, Monteskiyö, Jan Jak Russo gibi düşünürlerin yazılarında geçen eşitlik, hürriyet, adalet ve kardeşlik gibi kavramlar; Doğu'nun yani İslam dünyasının batılılara hediyesi idi.
Batılılar bu kavramları, Endülüs Müslümanları yoluyla İslam'dan almışlardı. Bu husus, köklü belgeleri ihtiva eden ayrı bir araştırma konusudur…
İnsanın maddî-manevî ve iktisadî varlığı üzerinde sahip olduğu haklara ve hürriyetlere; "şahsî hak ve hürriyetler" diyoruz. İnsana ait bu hak ve hürriyetler, kişinin "güvenlik ilkesi" ile birlikte yürürler ve birbirini tamamlarlar.
Batıda şahsî hak ve hürriyetlerin gündeme gelmesi için, kişiyi haksız olarak tutulmaya karşı koruma gayesini güden XVIII. yüzyıla ait bildirileri beklemek gerekti. Konuyla ilgili hüküm ihtiva eden ilk hukukî düzenleme 1912 tarihli İsviçre Medenî Kanunu'dur.
Hz. Peygamber tarafından irad edilen ve gerçek bir insan hak ve hürriyetleri beyannamesi mahiyetinde bulunan Vedâ Hutbesi'nde ise, konuyla ilgili şu hükmü görüyoruz:
"Ey insanlar! Bugünleriniz nasıl mukaddes bir gün, aylarınız nasıl mukaddes bir ay ve üzerinde bulunduğumuz şu belde nasıl mukaddes bir belde ise, canlarınız, mallarınız ve namuslarınız da öyle mukaddestir; dokunulmazdır ve her türlü tecavüzden korunmuştur."
Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi ancak 10 Aralık 1948'de New York'ta yazılı bir metin hâline getirilebilmiştir. Daha sonra 5 Kasım 1950'de Roma'da Avrupa İnsan Hakları ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair Sözleşmesi'ne ek protokol kaleme alınmıştır." Devam edecek (Prof. Dr. Haydar Baş Rahmet-el lil Alemin 2 eserinden)
