Tevhit

Muhammed bin Ebu Abdullah ve Muhammed bin Yahya birlikte merfu olarak dediler ki: Hz. Ebu Abdullah (İmam Cafer Sadık) aleyhisselam buyurdular ki:

Hz. "Emirü'l-Müminin (İmam Ali) aleyhisselam ikinci kez halka, Muaviye'yle harp emri verdi. İnsanlar toplanınca hitabet için ayağa kalkarak şöyle buyurdular: "Bütün övgüler; bir, tek, ihtiyaçsız ve yegâne Allah'adır ki ne kendi bir şeyden olmuştur, ne de varlıkları bir şeyden yaratmıştır.

Kudrettir, bununla O varlıklardan, varlıklar da O'ndan ayrılmıştır. Dolayısıyla ne ulaşılabilinen bir sıfatı vardır, ne de kendisine örnek gösterilebilecek bir sınır söz konusudur.

Sıfatları karşısında lügatlerin süslemeleri acze düşmüş, bu alanda türlü türlü nitelemeler hep yitip gitmiştir. Melekûtunda derin düşünce ekolleri şaşkınlığa düşmüş, kapsamlı yorumlar ilminde derinleşmekte yetersiz kalmıştır.

Saklı gaybının önünde gaybdan perdeler gerilmiş, hırslı serkeş akıllar ince işlerin en basitlerini kavramada şaşırıp kalmıştır.

O halde uludur, O Allah ki, ne uzun gayretler O'na ulaşabilir, ne de kıvrak zekâların derin dalışları O'nu elde edebilir.

Yücedir, O Allah ki, ne O'nun bir sayılır vakti vardır ne de uzatılı bir eceli ve ne de sınırlı bir niteliği.

Münezzehtir, O Allah ki, ne başlanan bir ilki vardır, ne de sona erişilen bir bitişi ve ne de yok olup gidilen bir nihayeti.

Münezzehtir O. O, ancak kendi vasfettiği gibidir. Vasfedenler O'nun niteliğine ulaşamazlar.

Her şeyi yaratırken tamamını sınırlamıştır ki, kendisine benzemekten uzak kalsınlar kendisi de onlara benzemekten uzak olsun.

Varlıklara hulul etmemiş ki, "Onlardadır." denilsin; onlardan uzaklaşmamıştır ki, "Onlardan ayrıdır." söylensin; onlardan boşalmamıştır ki de, "Peki nerededir?" denilsin.

Fakat münezzehtir O. İlmi onları kuşatmış, yapışı onları pek sağlam kılmış, belleyişi onları sayıp bitirmiştir. Ne gizli havanın gizledikleri O'na gizli kalır, ne de kap karanlıkların en saklıları ve ne de yüksek göklerden aşağı yerlere kadar olanlar.

Onlardan her şey için bir koruyucu ve gözetici vardır. Onlardan her şey başka bir şeyle kuşatılmıştır. Onlardan her kuşatanı kuşatan ise; O bir, tek ve ihtiyaçsızdır ki, ne zaman aşımı O'nu değiştirir, ne de bir varlığı yaratmak O'na zor gelir; irade ettiği şeye, sade, "Ol" der, o da oluverir.

Yarattığı her şeyi önceden olan bir örnek olmadan başlatmış, yorulmamış, bitap düşmemiştir. Her bir şeyi yapan mutlaka onu bir şeyden yapar, ama Allah yarattığını yokken yaratır.

Her bilen, cehaletten sonra ilim edinir; ama Allah hiç bilgisiz olmaz, hiç ilim edinmez. Bilgisiyle şeyleri var olmalarından önce kuşatmıştır, var olmalarıyla da ilmi artmamıştır. Onlara, var etmesinden önce olan ilmi, onları var ettikten sonraki ilminin aynıdır.

Onları, sultasını güçlendirmek veya zail olmaktan ya da eksiklikten korktuğundan veyahut düşmanlık eden bir zıdda veya tekasür talep bir benzere ya da büyüklenen bir ortağa karşı yardımlaşmak amacıyla da yaratmamıştır. Hayır, onlar sadece yetiştirilen yaratıklar ve boyun eğmiş kullardır.

Münezzehtir O ki, ne başlattığı şeylerin yaratması O'na zor gelir ne de yarattığı şeylerin yönetmesi. Ne acizlikten ne de yorgunluktan yarattığıyla yetinmiştir.

Yarattığını bilmiş, bildiğini de yaratmıştır. Düşünmeyle oluşan bir ilimle yarattığını bulmamış, yaratmadığında ise içine bir kuşku girmemiştir. Aksine, (O'nun yaratışı) kesin bir hüküm, sağlam bir ilim, metin bir iştir.

Rablikte yegâne olmuştur, sırf kendini birliğe has kılmıştır, ululuk ve övgüyü yalnızca kendine özgü kılmıştır. Birlenme, ululanma ve yücelenmede tek olmuştur. Övgüyle birlenmiş, ululanmayla yücelmiştir.

Oğullar edinmekten yücedir. Kadınlara dokunmaktan arıdır, paktır. Ortaklarla beraber olmaktan uludur, yücedir. Dolayısıyla ne yarattığında O'na karşıt biri vardır, ne de sahibi olduğunda O'na bir benzer bulunur.

Mülkünde de bir kimse O'na ortak değildir.

Birdir, tektir, ihtiyaçsızdır, sürekliliğin yok edicisi, süreliliğin mirasçısıdır. Zamanların başlamasından önce de işlerin geçip gitmesinden sonra da ezeli ve ebedi olarak vardır, birdir.

O ki ne yok olur ne de tükenir. İşte Rabbimi böyle niteliyorum. Allah'tan başka bir ilah yoktur. Hayret! Bir uludan ki ne de uludur! Bir yüceden ki ne de yücedir! Bir üstünden ki, ne de üstündür! O zalimlerin söylemlerinden çok yücedir, çok uludur…

Ne ulaşılabilinen bir sıfatı vardır, ne de kendisine örnek gösterilebilecek bir sınır söz konusudur. Sıfatları karşısında da lügatlerin süslemeleri acze düşmüştür." buyruklarıyla müşebbihenin Allah'ı: "Külçeye, billura benzetmelerini ve bunun dışında Allah hakkında: "uzun boyluluk ve bir yerde yerleşme" gibi yakıştırmalarını, keza onların: "Kalpler O'ndan bir niteliği algılayıp inanmadıkça ve O'na bir şekil vermedikçe, aslında bir şeyi tasavvur etmiş sayılmaz ve bir yaratıcıyı ispat etmiş olmaz." şeklindeki sözlerini reddetmişlerdir.

Emirü'l-Müminin (İmam Ali) aleyhisselam bu açıklamalarıyla, Allah'ın niteliksiz bir olduğunu ve kalplerin O'nu şekil vermeden ve kuşatmadan tanıdığını beyan etmişlerdir.

Sonra: " Uludur, O Allah ki, ne uzun gayretler O'na ulaşabilir, ne de kıvrak zekâların derin dalışları O'nu elde edebilir. Yücedir, O Allah ki, ne O'nun bir sayılır vakti vardır ne de uzatılı bir eceli ve ne de sınırlı bir niteliği." buyurmuşlardır.

Yine: "Varlıklara hulul etmemiş ki, "Onlardadır." denilsin; onlardan uzaklaşmamıştır ki, "Onlardan ayrıdır." söylensin." buyurmuşlardır.

Bu iki sözle de Allah'tan ilineklerin ve cisimlerin özelliğini olumsuzlamışlardır. Çünkü birbirinden uzaklaşarak ayrılmak cisimlerin, dokunmaksızın hulul ederek cisimlerde yer almak veya mesafe uzaklığıyla cisimlerden ayrılmak da ilineklerin sıfatlarındandır.

Sonra da: "İlmi onları kuşatmış, yapışı onları pek sağlam kılmış…" buyurarak, kuşatma ve yönetmeyle dokunmaksızın varlıklarda olduğunu beyan etmişlerdir.