Petrol 'ateş' oldu

Ham petrol fiyatlarının önlenemez yükselişine etki eden çok sayıda faktör var. Irak, Rusya ve Venezüella'daki gelişmeler... Çin merkezli büyük talep artışı en büyük neden olarak gösteriliyor. Spekülatörlerin ayak oyunları daha etkili bence

Ham petrol çıkarıldığı ülkeye bağlı olarak farklı kalite ve fiyat etiketleriyle piyasaya sunuluyor. Her petrol türü farklı ürünlere yönelik olduğundan fiyatlar da değişkenlik gösterebiliyor. Kış aylarında, kalorifer yakıtının üretiminde kullanılan petrol daha çok tüketiliyor. Talep bu petrol doğrultusunda ağırlık kazanıyor. Fiyat farkları ve oynamaların nedenini böyle basit şekilde izah etmek mümkün...

Varili 50 dolara dayanan WTİ, İngilizce West Texas İntermediat'in kısaltması. WTİ petrolü denince, ABD'nin Texas ve Oklahoma eyaletlerinde çıkarılan petrol akla geliyor. Brent petrolüyse İngiltere'nin Kuzey Denizi'nden çıkardığı farklı petrollerin karışımına verilen isim. Bir de Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü'nün (OPEC) adını taşıyan petrol var. OPEC petrolünün fiyatı, 7 OPEC üyesi ülkesi tarafından belirleniyor. OPEC petrolünün fiyatı, genelde Brent petrolünün bir kademe altında yer alıyor.

New York Borsası'nda Perşembe günü ABD Batı Teksas ham petrolün varil fiyatı 49.27 dolara kadar çıkarken, Londra Borsası'nda da Brent türü ham petrol 45.15 doları gördü. Arada epey bir fark var...

Fiyatların 50 dolar seviyesine iyice yaklaşmasıyla, OPEC'in Eylül toplantısında soruna çözüm aranacağı bildirilse de, hafta içinde piyasalarda 60 dolar konuşulmaya başlandı bile...

Petrol uzmanlarının asıl korkusunu dünyanın en büyük petrol üreticisi Suudi Arabistan'a yönelebilecek terör saldırıları oluşturuyor! Suudi Arabistan'ın güvenliği de ABD'den soruluyor. Fiyatlarla kimin oynayabileceğini, Suudi faktörü net bir şekilde ortaya koyuyor!

Rus petrol devi Yukos konusundaki belirsizlik de endişeleri beslemeyi sürdürüyor.

Fiyatlar nasıl belirleniyor?

WTİ petrolü ortalama Brent petrolün üç-dört dolar üstünde yer alıyor. Brent petrolün fiyatıysa Londra'daki Uluslararası Petrol Ticareti (İPE) kurumunda belirleniyorr. Diğer petrol türlerinin fiyatları, genellikle brent petrolü baz alınarak netleştirilir. Petrol türleri sınıflandırılırken, ağır ve hafif petrol ayrımı da yapılır. Hafif petrolün işlenmesi, bir başka deyişle rafine edilmesi daha kolaydır. Ağır petrol, kalorifer yakıtının üretiminde kullanılır.

Dünyanın petrol rezervleri konusunda da kesin bir rakam ortaya konulamıyor. BP'nin son tahminine göre kanıtlanmış rezerv, 1 trilyon 150 milyar varil dolayında. Bu tahmin, 2002'deki tahminin yüzde 10 üzerinde. Ham petrol fiyatı 20 dolar civarında seyredenken bazı alanlarda petrol kuyuları açmak hiç de akıllıca bir yatırım değildi; verimlilik sağlanamıyordu. Oysa fiyat şimdi çok uygun düzeye yükseldi. Fiyat ne kadar yükselirse yeni petrol kaynaklarına ulaşmak da o kadar karlı bir iş haline geliyor. Dolayısıyla, fiyat yükseldikçe, yeraltının derinliklerinde yatan petrol de çıkarılacaktır...

Petrol fiyatlarının yükselmesinde Amerikan rafinerilerinin tam kapasiteyle çalışması ve üzerindeki yükü Avrupa rafinerilerine aktarması da etkili oluyor. 70'li yıllardan beri bu rafinerilerin kapasitesinin artırılması için dişe dokunur yatırım yapılmadı. Şimdi yatırım kararı alınsa bile bunun için zaman gerekecek...

Elbette dünya genelinde yaşanan jeopolitik sorunlar da ham petrol fiyatlarının artışına neden oluyor. Petrolde fiyat artışı, ekonomik büyümeyi durdurabilecek nitelik taşıyor.

En güçlü ihtimal şu: Büyük petrol şirketleri, ABD, İngiltere, Fransa ve Hollanda etiketi taşıyor. ABD ve İngiltere'nin ağırlığı büyük... Para konularında olduğu gibi petrol alanındaki spekülatörler de Amerikalı... Fiyatın bu denli yükselmesinde, büyük stoklara hükmeden bu spekülatörlerin de büyük etkisi var...

Petrol ithal eden ülkeler ne yapıyor, ne yapacak? Fiyatlar yüksek seyrini sürdürmesi halinde, ithalatçı ülkelerin çözüm arayışlarının hızlanabileceği. Güney Kore ve Tayland'da başlayan petrol tüketiminde tasarruf sağlamaya yönelik çabaların petrol ithalatçısı diğer ülkelerde de yaygınlaşabileceği bildiriliyor.