ÖZEL RAPOR Virüsle böyle mücadele edilir

RECEP BAHAR / ÖZEL RAPOR

 

Koronavirüs bir solunum virüsü. Uzmanlara göre böyle bir virüsü tümüyle ortadan kaldırmanın iki yolu var: Bunlardan birincisi aşı, diğeri ise etkili tedavi. Şu anda ikisinden de mahrumuz. Böyle bir durumda tüm uzmanların önerdiği yegane yol ise 'sosyal izolasyon yani tecrit.' Ancak virüsün hızlı yayıldığı Avrupa ülkelerinde izolasyon kuralları tam olarak uygulanmıyor. Örneğin İtalya'da pozitif çıkan ılımlı vakalar, evlerine gönderiliyor. Bu şahısların evlerinde kalıp kalmadıkları da pek kontrol edilmiyor. Türkiye'de de yapılan farklı değil. Pozitif çıkan ve hafif semptom bildiren çoğu hastaya "evinize gidin ve kendinizi izole edin" deniyor. Ancak bu hasta sokağa çıkıp çıkmadığı, markete gidip gitmediği ise kontrol edilemiyor. 

 

Kritik uyarılar

 

Dünya Sağlık Örgütü'nün (DSÖ) Çin'e giden takım lideri ve DSÖ'nün Kıdemli Danışmanı Dr. Bruce Aylward, New Scientist dergisine verdiği ve ilk kez Yeni Mesaj tarafından Türk kamuoyuna aktarılan mülakatta, İtalya'nın nerede hata yaptığı konusunda net açıklamalarda bulunarak, şunları kaydetti: "Konuyu İtalyanlarla konuştuğumda bana 'Sokağa çıkma yasağı getirdik' dediler. Onlara dedim ki, 'Harika, zor olanı yaptınız ama gerçekten daha zor olanı da yapmak zorundasınız. Bu da 'şüpheli ya da enfekte vakaları etkin şekilde izole etmek'tir. İtalya'da ve Avrupa'nın diğer ülkelerinde ılımlı vakaları evde tedavi ediyorlar. Bazı ülkelerde bunlara test bile yapılmıyor. 'Eğer ateşiniz ve öksürüğünüz varsa, evde kalın' diyorlar! Burada sorun şu: insanlar hasta olduklarını bilmiyor çünkü hastalıkları tespit edilmedi! Bir kaç gün içinde bu insanların canı sıkılıyor, yürüyüşe çıkıyor ya da alışverişe gidiyor. Böylece diğerleri de enfekte oluyor. Oysa enfekte olan kendini izole etmelidir. Genellikle insanların yüzde 60-80'i hafif vaka. Bu insanlar hastane dışında kalıyorsa, bu vakaların çoğunun evde olduğunu ve izole olmadıklarını ortaya koyuyor. Kuzey İtalya'da verilere baktım. Vakaların üçte birini evde tutuyorlar. Hafif vakalara test uygulanmıyor, dolayısıyla resmi teşhis konmuyor. Çin'de bunun işe yaramadığını gördüler. O zaman Çinli yetkililer bu vakaları hastanelerde hatta yurtlarda veya stadyumlarda izole ettiler. Hedef canlarının sıkılmasını engellemekti!"

 

Çin nasıl başardı?

 

Aylward'a göre Çin'i virüsle mücadelede başarıya götüren iki faktör var: vakaları bulma ve temasları izleme. Aynı zamanda epidemiyolog olan Kanadalı Aylward, Çin'in yaklaşımı konusunda şunları kaydediyor: "İlk yaptıkları iş, virüsün bulaşmasını mümkün olduğu kadar önlemek, halkı virüsün ne olduğuna dair bilgilendirmek ve nasıl test yapılacağını anlatmaktı. Gerçekten virüsü durdurmak için, şüpheli her vakayı hızlıca test yapmak, tespit edilmiş ya da şüpheli her vakayı toplumdan izole etmek zorundaydılar. Ülke genelini ele alırsak, bulaşı durduran önlemler büyük seyahat kısıtlamaları ve sokağa çıkma yasakları değil, yukarıda zikrettiklerimizdi. İnsan hareketini durdurmak, virüsün insandan insana zıplamasını engellemiyor. Sadece bu insanların başka yerlere gitmesini önlüyor. Seyahat kısıtlamaları ve sokağa çıkma yasakları, diğer sorunları yoluna koymak ve bulaşı engellemek için zaman kazandırıcı faktörler."

 

İşte başarının sırrı

 

Peki, hangi ülkeler salgının üzerine etkin gitti? Dünya Sağlık Örgütü'nün Çin'e giden takım lideri Bruce Aylward, pek çok ülke diyor ve şunları kaydediyor: "Güney Kore'ye bakın! Tüm şüpheli vakalara test uygulamada ve temasları bulmada oldukça sıkı çalıştılar. Böylece vakalarda artış eğrisinin aşağı yönlü seyretmesini sağladılar. Singapur ise yurtdışı temaslı bulaşlarla tekrar tekrar etkilenen bir ülke. Ancak vakaların üzerine adeta atlıyorlar, tüm vakaları ve temasları izliyorlar ve profesyonel yaklaşımla onları izole ediyorlar. Kanada'da ise 4-5 eyalette yurtdışı kaynaklı bulaşlar oldu. Hepsinde hızlı test yaklaşımını uygulayarak vaka sayısını düşük tutmayı başardılar. Tabii bu ülkelerde teste ulaşmak da kolay! Öte yandan Çin, Güney Kore, Singapur ve Kanada, 2003'teki SARS salgınını yaşamış ve bundan ders almış ülkeler. Başarılarında bunun da payı var. Bu ülkeler, koronavirüsün yol açabileceği yıkımı gördüler ve üzerine atladılar! Çin, işin bittiğini düşünmüyor. Virüsle yaşamak gerekiyorsa ona da hazırlanıyorlar. İnsanları izole etmek için ilave kapasite yaratıyorlar ve (bir tanesinin fiyatı 25 bin dolarla 50 bin dolar arasında olan) daha fazla solunum cihazı alıyorlar. Düşük seviyeli hastalığı yönetebilmeyi ve böylece büyük salgınları önlemeyi planlıyorlar. Virüsün tümüyle yok olacağını düşünmek hüsnü kuruntu. Bazıları sıcak günler geldiğinde bunun olacağını söyleyip duruyor. Singapur çok sıcak, virüs orada da kükreyip durdu! Bu salgını geçmişteki diğer salgınlarla karşılaştırdığınızda, ölüsünüz! Koronavirüsü saygı göster ve nasıl evrildiğini öğren! Eski tecrübelere ne kadar yaslanırsan, o kadar fazla hata yaparsın!"

 

 

Virüsle mücadelede başarının anahtarı

 

Koronavirüsle mücadelede başarılı olan ülkeler var. Maalesef Türkiye o kategoride değil. Ancak ülkemizin bu tecrübelerden ders aldığını da söyleyemeyiz. İşte o ülkeler ve yöntemleri: 

SİNGAPUR: Dünyanın en iyi havayolu şirketlerinden Singapur Havayolları sayesinde Asya'nın aktarma noktası olan Singapur, az sayıda ülkeye vize uyguladığından tüm dünyadan yoğun ziyaretçi çekiyor. Bu özelliğine rağmen Singapur, COVID 19 ile en iyi mücadele eden ülkelerden biri. 5.7 milyon nüfuslu bir ülke olan Singapur, 25 Mart itibariyle 45 bin test yaptı. Singapur Ulusal Üniversitesi'nde enfeksiyon hastalıkları profesörü olan Dale Fisher, durumu "Çin'in yoğun sokağa çıkma yasağının bize sağladığı süreyi hazırlanmak için değerlendirdik" ifadesiyle değerlendiriyor. Singapur hükümeti de virüsün devleti işgal etmemesi için sıkı önlemler aldı. Gözetleme kameraları, polis ve temas izleme timleri; karantina altına alınmış virüs bulaşmış vakaların temas ettiği 7 bin 957 kişinin tespitinde hükümete yardımcı oldu. Hükümet ayrıca 20 Mart'ta TraceTogether (Birlikteİzlen) uygulamasını hayata soktu. Bu uygulamayla kullanıcılar aralarındaki mesafeyi ve karşılaşma sürelerini bluetooth sayesinde ölçüp kaydedebiliyor. Singapur halkı da bu özel bilgiyi devlete vermeye rıza gösteriyor. Kısaca halkın önemli bir bölümü de devlet tarafından izlenmeyi onaylıyor. Sağlık Bakanlığı şifreli bilginin 21 gün sonra silindiğini kaydediyor. Böylece enfeksiyon durumunda kimin kiminle temas ettiği ortaya çıkıyor! Yurtdışından ülkeye dönenler 14 gün karantinada kalmak zorunda. Uymayanların ödeyeceği ceza ise 44 bin 500 TL ya da 6 ay hapis cezası! Ülkedeki toplam vaka sayısı 27 Mart'ta 683, toplam ölüm sayısı 2...  Alınan önlemler nedeniyle ülke ekonomisinin resesyona girdiği de açıklandı. 

GÜNEY KORE: Güney Kore'nin virüsle mücadele yöntemi Singapur'a benziyor. 40 milyon nüfuslu ülkede 400 bin civarında test yapıldı. Pozitif çıkanlar kesinlikle izole ediliyor. Pozitif çıkanların temas ettikleri de izolasyona tabi tutuluyor. Ülkedeki toplam vaka sayısı 27 Mart'ta 9 bin 332, toplam ölüm sayısı 139... 

VİETNAM: Komünizmle yönetilen Vietnam, 96 milyon nüfuslu bir ülke; Çin, Singapur ve Güney Kore gibi zengin değil. "Salgınla mücadele düşmanla mücadeledir" mantığıyla hareket ediyor. İmkânları kısıtlı olduğundan Güney Kore gibi yoğun test yapamıyorlar ancak enfekte kişiler ile onların temas ettiği ikinci ve üçüncü kişileri yakından izliyorlar. Karantina uygulamaları çok sıkı. Ülke ayrıca tıp öğrencilerinin yanı sıra emekli doktorları ve hemşireleri de göreve çağırdı. Hükümet, tüm yurtdışı uçuşları askıya aldı ve yurtdışından gelenleri 14 günlük karantinaya tabi tutuyor. Ülkede tam bir seferberlik var. Uzmanlar, komünist ülkelerin bu konuda oldukça başarılı olduğunda birleşiyor! Devlet kontrolündeki medya halka sürekli mesaj veriyor. Sağlık Bakanlığı da herkesin cep telefonuna virüsle ilgili devamlı mesaj gönderiyor. Nielsen'in yaptığı araştırmaya göre, Vietnam halkı COVID 19'un belirtileri konusunda da hayli bilgili. Halkın sosyal medyada en çok paylaştığı ifade ise "Evde kalmak, ülkeni sevmektir" şeklinde. Bir not daha... Sayıları oldukça fazla olan polis muhbirleri enfekte insanları hemen yetkili makamlara bildiriyor. Ülkedeki toplam vaka sayısı 27 Mart'ta 163, ölüm yok...