Katar'daki o toplantıda Türkiye neden yok?

ABD ve NATO güçlerinin asker çektiği Afganistan'da ülkenin tamamını eline geçirmesi için Taliban güçlerinin önünde hiçbir güç kalmadı. Bu yüzde çok kısa bir süre içerisinde kritik önemdeki kentlerin kontrolünü ele geçiren Taliban güçleri hızla ilerliyor. ABD Savunma Bakanlığı (Pentagon) Afganistan'da Taliban örgütünün son bir buçuk ayda 6 şehir merkezinde kontrolü ele geçirdiğini ve "ülkedeki güvenlik durumunun hiç iyi yönde gitmediğini" açıkladı. Ülkeyi kaos haline getirdikten sonra Afganistan'ı terk eden ABD, Afganların ülkelerini koruması gerektiğini açıkladı. Afganistan'daki gelişmelerden dolayı ABD'nin büyük endişe duyduğunu belirten Pentagon sözcüsü John Kirby, Afgan kolluk kuvvetlerinin terörle mücadelede oldukça etkin olduğunu ifade ederek, "Savunmaları gereken ülke onların. Şimdi büyük bir çaba sarf etmeleri gerekiyor. Şehir merkezlerinde yaşayanlar onların vatandaşı. Şu anda teröre karşı mücadele edip yavaş yavaş liderliği ellerine almaları gerekiyor" ifadelerini kullandı.

4 günde 6 şehir Taliban'a geçti

ABD'nin Afganistan'daki askeri güçlerini çekme kararının ardından ilerleyişi hızlanan Taliban, ülkenin Orta Asya ile bağlantısını sağlayan kuzey vilayetlerinin merkezlerini de peşi sıra ele geçiriyor. ABD ile Taliban arasında imzalanan Doha anlaşmasına göre, NATO güçlerinin son çekilme tarihi olan 11 Eylül 2021'den önce vilayet merkezlerine saldırmayacağını ilan eden Taliban, ABD hava saldırılarını gerekçe göstererek vilayet merkezlerine yöneldi. Taliban, son 4 günde biri ülkenin güney batısında, diğer beşi kuzey ve kuzey doğuda olmak üzere toplam 6 vilayet merkezini Afgan hükümet güçlerinden aldı. Afgan hükümeti, 34 vilayet merkezinden 28'ini halen kontrolünde tutuyor. Taliban'ın kontrolüne girdiği yerlerdeki ilk icraatlarından biri, cezaevlerinde bulunan tüm mahkumları serbest bırakmak oluyor. Taliban güçlerinin kuzeydeki son ilerleyişleri ile yine Afganistan'ın önemli şehirlerinden olan Mezar-ı Şerif çevrelenmiş oldu. Özbekistan sınırındaki Belh vilayetinin merkezi Mezar-ı Şerif, Tacik, Peştun, Özbek, Türkmen ve Hazaraların yoğun olarak yaşadığı yaklaşık 700 bin bin nüfusa sahip. Uzmanlara göre, tarihi ve ticaret merkezi olan Mezar-ı Şerif'in düşmesi, hükümetin ülkenin kuzeyinde neredeyse hiç kontrolünün kalmaması anlamına geliyor.

ABD, Taliban'la görüşecek

Öte yandan askerlerinin tümünü Afganistan'dan 31 Ağustos'a kadar çekecek olan ABD, Taliban'ın Afganistan'daki ilerleyişine karşı çözüm arıyor. ABD Dışişleri Bakanlığından yapılan açıklamada, ABD'nin Özel Afganistan Temsilcisi Zalmay Halilzad'ın bu hafta içinde Katar'ın başkenti Doha'da Taliban temsilcileri ile buluşacağını duyurdu. Bu görüşme için Halilzad, dün Katar'ın başkenti Doha'ya gitti. Halilzad'ın Taliban'a, 'askeri kazanım peşinde koşmaması, iktidarı ele geçirme gayreti içerisinde olmaması, güç kullanarak iktidarı ele geçirse bile hükümetinin tanınmayacağı' yönünde mesaj vereceği belirtildi. Üç gün sürmesi planlanan görüşmelere Taliban ve ABD temsilcilerinin yanı sıra bölge ülkeleri ve uluslararası organizasyonların temsillerinin de katılması bekleniyor. Halilzad'ın ABD askerlerinin çekilme yöntemleriyle ilgili olarak da Taliban'la pazarlık yapacağı belirtildi.

Türkiye'nin durumu ne olacak?

ABD ve NATO kapsamında Afganistan'da bulunan uluslararası birliklerin çekilmeye başladığı Mayıs ayından bu yana kontrolü altındaki bölgelerin sayısını artıran Taliban, askeri operasyonlarla ilerleyişini sürdürüyor. Türkiye uluslararası birliklerin çekilmesinin ardından başkent Kabil'deki Hamid Karzai Uluslararası Havaalanı'nın işletmesini ve güvenliğini sağlamaya talip olmuştu. Bu konuda Türkiye ve ABD arasındaki müzakereler devam ediyor. Ancak Taliban buna karşı olduğunu ve ABD ve NATO askerleri çekildikten sonra ülkede kalan yabancı askerlerin 'işgalci güç' sayılacağını ifade etmişti. Katar'ın başkenti Doha'da Taliban temsilcileri ile Zalmay Halilzad'ın buluşmasında bu konunun da gündeme gelmesi bekleniyor. Ancak söz konusu görüşmede Türkiye'den bir temsilcinin bulunup bulunmayacağına dair hiçbir açıklama yapılmadı. Uzmanlar ise bu kritik görüşmede Türkiye'den bir temsilcinin bulunmasının Taliban'ın Türkiye'nin Kabil görevi konusundaki görüşlerinin ilk elden öğrenilmesi için çok önemli olduğu görüşünde. Ancak Türkiye'den ABD'ye bu görüşmede bulunma talebi iletildiğine dair henüz hiçbir açıklama yapılmadı.

Avrupa ülkeleri Afganları geri gönderecek

Öte yandan Afganistan'la ilgili kritik bir gelişme de Avrupa'da yaşandı. Türkiye'ye binlerce Afgan göçmenin akını devam ederken Avrupa Birliği (AB) üyesi 6 ülke, Avrupa Komisyonu'na yazdıkları ortak mektupta iltica başvurusu reddedilen Afganistan vatandaşlarını ülkelerine geri göndermeye devam etmek istediklerini belirtti. Almanya, Hollanda, Avusturya, Belçika, Danimarka ve Yunanistan hükümetleri, sığınma başvuruları reddedilen ve tüm yasal yolları tüketen Afganistan vatandaşlarının ülkelerine iade edilmesini istiyor. AB üyesi 6 ülkenin içişleri veya göç bakanları tarafından imzalanan mektupta, Afganistan'ın 2020'de AB'ye en fazla iltica başvurusu gelen ikinci ülke olduğu belirtilirken bu eğilimin devam etmesinden endişe duyulduğu kaydedildi. Mektupta, sığınma başvuruları reddedilen Afganların geri gönderilmemesinin, iltica başvurusu yapacaklara "yanlış mesaj vereceği ve daha fazla iltica başvurusu gelmesine neden olacağı" vurgulandı.Yaklaşık 4.6 milyon Afgan'ın yerlerinden edildiği ifade edilen mektupta, AB Komisyonu'na Afganistan ve çevresindeki ülkelerle iltica konusunda iş birliği yapması çağrısında bulunuldu.