İSO 500 listesi açıklandı! Devler faize çalıştı

RECEP BAHAR / DETAY HABER

İstanbul Sanayi Odası'nın (İSO) 1968 yılından bu yana aralıksız gerçekleştirdiği ve sektör için en değerli verileri oluşturan "Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu-2018" araştırmasının sonuçları açıklandı.

 İSO'nun merkezinde düzenlenen basın toplantısında İSO Yönetim Kurulu Başkanı Erdal Bahçıvan tarafından açıklanan "Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu" araştırmasına göre, 2018 yılında sanayinin zirvesinde 79 milyar TL'lik üretimden satışları ile yine TÜPRAŞ yer aldı.

Listede Ford Otomotiv 31 milyar TL'lik üretimden satışlarıyla ikinciliğini, Toyota Otomotiv de 23.6 milyar TL üretimden satışlarıyla üçüncülüğünü korudu.

Döviz kurlarındaki artış ciroları şişirdi

Sanayi sektörü başta olmak üzere Türkiye ekonomisinin büyümesinden yatırım iklimine, ihracatından finansmana kadar birçok alandan bilgiler içeren araştırmaya göre, Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu'nun 2017 yılında 652.7 milyar TL olan üretimden net satışları 2018 yılında yüzde 34.5 gibi yüksek bir büyüme performansıyla 878 milyar 35 milyon TL'ye çıktı.

Bu hızlı büyümede, fiyat artışlarının yanı sıra döviz kurlarındaki yükselmenin ihracat gelirlerinde yarattığı artış da belirleyici rol oynadı. Üretimden satışlarda 2018 yılında da reel büyüme eğilimi devam etmekle birlikte yüzde 11.8'e geriledi ve 2017 yılında yüzde 19 olan reel büyümenin altında kaldı.

Büyükler daha hızlı büyüdü

İlk 50'de yer alan kuruluşların toplam üretimden satışlar içinden aldığı pay 2017 yılında yüzde 50.2 iken 2018 yılında yüzde 50.6'ya yükseldi. Bu artış, ilk 50 kuruluşun üretimden satışlarının diğer 450 kuruluşun üretimden satışlarından bir ölçüde hızlı büyüdüğünü gösterdi.

İSO 500'ün faaliyet kârı oranı 2018 yılında 1.3 puan iyileşerek yüzde 10.9'a yükseldi. Toplam faaliyet kârı mutlak büyüklüğü 2017 yılında 70.6 milyar TL iken 2018'de yüzde 52.7 artışla 107.8 milyar TL seviyesinde gerçekleşti. Faaliyet karlarındaki artış, satış maliyetlerinin ve faaliyet giderlerinin net satışlara göre daha düşük hızda artmış olmasından kaynaklandı.

Türk sanayisi krizde

İSO Yönetim Kurulu Başkanı Erdal Bahçıvan, İSO 500 araştırmasının tüm ekonominin en güçlü check-up neticesini veren, sanayinin kılcal damarlarına kadar inen bir nevi sağlık testi olduğunu vurguladı.

İSO 500-2018 yılı araştırmasının ortaya koyduğu önemli sonuçlardan birinin, sanayinin teknoloji yoğunluğuna ilişkin veriler olduğuna dikkat çeken Bahçıvan "Yaratılan katma değer içinde yüksek teknoloji yoğunluklu sanayiler payı yüzde 3.6'dan 2018'de yüzde 5.3'e çıktı. Bunu çok değerli ve anlamlı buluyoruz. Ar-Ge yapan firmaların sayısı, bu veriyi ölçmeye başladığımızdan bu yana en yüksek seviye olan 276 kuruluşa ulaştı" dedi.

İhracat şart oldu

Araştırmaya göre İSO 500'ün ihracatı 2018 yılında yüzde 11.3 artışla 71.8 milyar dolar oldu. Böylece İSO 500'ün ihracatı, yüzde 7 olan Türkiye ve sanayi ihracatının üzerinde arttı.

Bu performansa bağlı olarak İSO 500'ün Türkiye sanayi ihracatı içindeki payı da yüzde 44.5'e yükseldi. Erdal Bahçıvan "İSO 500 kapsamındaki sevindirici gelişmelerden biri de ihracat yapan firma sayısındaki artış eğilimi. Bundan 30 yıl önce ihracat yapan firma sayısı 398 iken, son yıllarda 450'ler bandını aşarak 2018'de 464'e çıktı. Bu da gösteriyor ki, İSO 500'de yer almak için ihracat yapmak önemli bir ön koşul" dedi.

Geçen yıl İSO 500 arasında en fazla ihracat yapan ilk üç kuruluş sırasıyla 5.7 milyar dolarla Ford Otomotiv Sanayi AŞ, 4.3 milyar dolarla Toyota ve 3.4 milyar dolarla Oyak-Renault oldu.

Önceki iki yılda olduğu gibi 2018'de de en fazla ihracat yapan ilk üç kuruluş otomotiv sektörü firmalarından oluştu.

Dev şirketler borç bulamıyor

Araştırmanın sadece sanayicinin değil herkesin üzerinde düşünmesi gereken olumsuz göstergeleri olduğunu da vurgulayan Bahçıvan, şöyle konuştu: "Bu sonuçlardan biri de yılların birikimine dayalı olan ve her yıl katlanarak büyüyen finansman giderlerindeki artış. İSO 500 araştırması bir kez daha ortaya koymaktadır ki sanayi sektörümüz, esas faaliyetlerinde, satışlarında ve esas faaliyetlerindeki kârlılıkta, 2018 gibi zorlu bir senenin içinden geçmesine karşın başarılı bir performans gösterdi. Ama bu performans, mali tablolara yansıyan finansman maliyetleriyle baş edemedi. Maalesef finansmanın mali tablolarda yarattığı tahribat, esas faaliyetlerde ne kadar başarılı olunursa olunsun, bunun sürdürülebilir olmadığını ortaya koyuyor. Çünkü sadece bir yılın değil uzun yılların bir sorunu olan bu finansman tahribatı, öz kaynak dengesini bozmakta, sanayicinin kaliteli finansman kaynaklarına erişimini zorlu hale getirmektedir. Artık şu çok net: Türkiye'deki mevcut bankacılık yapısı, bankalarımızın mevcut mevduat vadeleri ve o vadelerin maliyetiyle Türk sanayisinin kendisini döndürmesi kolay değil. 2018 yılında İSO 500'ün finansman giderlerinin faaliyet karı içindeki payı yüzde 49.8'den yüzde 88.9'a yükselmiştir. Yani biz bugüne kadar yüzde 50'lerden şikâyetçiyken, şimdi sanayi firmaları 2018 yılında elde ettikleri kârın nerdeyse tamamını finansman giderlerine ayırmıştır."

 Ana hatlarıyla İSO 500

• 2018 yılında 500 Büyük Şirket, 107.8 milyar TL'lik faaliyet kârı elde etti. Diğer faaliyetlerden olağan gelir ve kârlar (231 milyar lirası döviz artışından kaynaklı gelir) 270 milyar TL, diğer faaliyetlerden olağan gider ve zararlar (200 milyar lirası kambiyo zararı) ise 214.2 milyar TL olarak gerçekleşti.

Bu iki kalem arasındaki fark alındığında 55.8 milyar TL'lik üretim faaliyet dışı net gelir elde edildi. Bunun 31.5 milyar TL'sini net kambiyo (döviz) kârları oluşturdu. Kalan 24.3 milyar TL ise faiz, iştirak, temettü gelirleri gibi pek çok kalemi içerdi.

Bazı firmalar çok yüksek kambiyo kârı yazarken, bazıları ise çok yüksek kambiyo zararları ile karşı karşıya kaldı.

• İSO 500'ün finansman giderlerinin faaliyet kârı içindeki payı yüzde 49.8'den yüzde 88.9'a yükseldi. 2017'de finansmana (faize) 35.1 milyar lira ödeyen 500 şirket, geçen yıl 95.8 milyar lira ödedi. Şirketlerin finansman gideri 2017'den 2018'e yüzde 172.4 artış gösterdi.

• 2018 yılının ikinci yarısındaki faiz oranları artışı ve TL'deki değer kaybına bağlı olarak enflasyondaki artışlar, İSO 500 için olumsuz mali koşullar yarattı.

• İSO 500'de faaliyetlerin finansmanında 2017 yılında yüzde 62.9'a kadar yükselen borçların payı, 2018 yılında 4.1 puan daha artarak yüzde 67'ye yükseldi. Öz kaynakların payı ise yüzde 37.1'den yüzde 33'e geriledi. İSO 500'de borçların payının artmasının önemli bir nedeni de döviz kurlarındaki artışlar oldu.

• Geçen yıla göre artış hızını ikiye katlayarak reel olarak büyüme eğilimini sürdüren mali borçlar, yüzde 35.3 artış göstererek 242.9 milyar TL'den 328.6 milyar TL'ye yükseldi.

• İSO 500'de kâr eden kuruluş sayısı da 422'den 381'e düşerken, zarar eden kuruluş sayısı ise 78'den 119'a yükseldi.

• İSO 500'ün istihdamı geçen yıl yüzde 2,4 artarken, ödenen maaş ve ücretlerdeki artış da yüzde 20.2 olarak gerçekleşti. İSO 500 içinde yer alan yabancı sermaye paylı kuruluşların sayısı da 2018 yılında 2 adet arttı ve 117'ye yükseldi.

İSO 500'e Koç Grubu Damgası

İSO 500'ün ilk 10 sırasında Koç Grubu'ndan 4 şirket yer aldı. Bu şirketler şunlar: TÜPRAŞ, Ford Otomotiv, Tofaş ve Arçelik. İşte ilk 10 şirket:

1. TÜPRAŞ

2. Ford Otomotiv

3. Toyota Otomotiv

4. Oyak-Renault

5. Tofaş

6. Arçelik

7. İskenderun Demir ve Çelik

8. Ereğli Demir ve Çelik

9. İçdaş Çelik

10. Hyundai Assan