İmam Hadi’nin ashabı ve hadislerinin ravileri -4-

FAZL B. SAZAN EN-NİŞABURÎ. Şeyh, onu İmam Ebû'l-Hasan Ali el-Hâdî'nin (a.s.) ashabı arasında saymıştır.

İlmin temel sütunlarından biriydi. Asrının İslam düşüncesinin en belirgin temsilcilerindendi. Değişik ilim ve sanat dallarıyla ilgilenmiş ve bu konularda kitaplar yazmıştır. Burada onun bazı yönlerini kısaca özetlemek istiyoruz:

İmam Hasan Askerî'nin (a.s.) onu övmesi: İmam Hasan Askerî (a.s.), Fazl b. Şazan'a dikkat çekmiş ve onu gönül okşayıcı bir üslupla övmüştür. Nitekim İmam'a (a.s.) eserlerinden birini arz etmiş, o da esere göz gezdirmiş ve ona rahmet diledikten sonra şöyle demiştir:

"Horasan halkına, Fazl b. Sazan gibi birinin aralarında olmasından dolayı gıpta ediyorum." 

Başka bir sefer bir diğer eserine göz gezdirmiş, yine üç kere rahmet diledikten sonra kitaba bir takriz olarak şöyle buyurmuştur: "Bu, amel edilmesi gereken sahih bir kitaptır." 

Muhaliflere cevap vermesi: Fazl, ilkelerini savunmaya, akidesiyle ilgili olarak ortaya atılan şüpheleri boşa çıkarmaya yönelik yoğun bir çaba içine girdi. Şöyle demişti:

"Ben geçmişlerin halefiyim. Muhammed b. Ebû Umeyr ve Safvan b. Yahya gibi isimlerle karşılaştım. Elli seneden beridir onlardan ilim öğreniyorum.

Hişam b. Hakem (r.a.) vefat edince, Yûnus b. Abdurrahman (r.a.) onun halefi oldu, muhaliflere cevap vermeyi o sürdürdü. Sonra Yûnus b. Abdurrahman vefat edince, Sekkak'tan (r.a.) başka onun yerini tutacak kimse yoktu. O da vefat edinceye kadar muhaliflere cevap verdi. Ben onlardan -Allah hepsine rahmet etsin- sonra onların tümünün halefiyim."

Telifleri:

Bu büyük âlim fıkıh, tefsir, kelâm, felsefe, dil ve mantık gibi değişik ilim dallarına dâir eserler vermiştir. Eserleri 180 kitabı geçiyordu. Şeyh, Necaşî, İbn Nedim ve başkaları bu eserlerin bazılarından söz etmişlerdir.  

MUHAMMED B. AHMED EL-MAHMUDÎ

Künyesi Ebû Ali'dir. Şeyh onu İmam Ebû'l-Hasan el-Hâdî'nin (a.s.) ashabı arasında sayar. Keşşî şöyle der:

"Ebû Abdullah eş-Şazanî'nin kitabında kendi el yazısıyla şöyle yazdığını gördüm: Fazl b. Hâşimel-Herevî'nin şöyle dediğini duydum: Bana Mahmudî'nin çok sayıda hac yaptığı anlatıldı. Bunun üzerine haclarının sayısını sordum. Bana sayılarını söylemedi. Ama şunu söyledi: 'Allah'a hamd olsun, bana çok hayır verildi.'

Ona dedim ki: 'Kendi adına mı hac yapıyorsun, yoksa başkasının adına mı?'

Dedi ki: 'Haccetü'l-İslam'dan (farz hacdan) sonra başkasının adına, Resûlullah'ın (s.a.a.) adına hac yapıyorum ve buna karşılık olarak Allah'ın bana verdiği sevabı, O'nun velilerine takdim ediyorum. Bunun sevabını da mü'min erkeklere ve mü'min kadınlara hibe ediyorum.'

Dedim ki: 'Haccını yaparken ne söylüyorsun?' Dedi ki: 'Şöyle diyorum: Allah'ım! Resûlün Muhammed adına Senin için kurban kestim. Senden ve O'ndan aldığım karşılığı, tertemiz velilerine sundum. Bundan dolayı kazandığım sevabı, onlar adına, Kitabına ve Peygamberinin (s.a.a.) sünnetine inanan erkek ve kadın kullarına hibe ettim.'"
  
MUHAMMED B. HASAN B. EBÛ'L-HATTAB EZ-ZEYYAT

Kûfeli'dir ve sıka bir râvidir. Şeyh, onu İmam Hâdî'nin (a.s.) ashabı arasında saymıştır. Necaşî şöyle der:

"Mezhebimizin büyüklerinden biriydi. Saygın bir yere sahipti. Çok hadis rivâyet etmiştir. Sıkadır. Kaynak ve gözde şahsiyetlerden biridir. Güzel tasnifleri vardır. Rivâyetleri güven vericidir.

Kitabu't-Tevhid, Kitabu'l-Mârifeti ve'l-Bidar, Kitabu'r-Reddi Âlâ Ehli'l-Kader, Kitabu'l-İmamet, Kitabu'l-Lu'lue, Kitab-u Vesaya'l- Eimme, Kitabu'n-Nevâdir adlı eserleri kaleme almıştır."  

MUHAMMED B. FEREC ER-RUHHACÎ

Şeyh, onu İmam Hâdî'nin (a.s.) ashabı arasında sayar. İmam (a.s.) ile sağlam ilişkileri vardı. Aralarında mektuplaşmalar olurdu. Bu mektuplardan biri, Keşşî'nin kendi rivâyet zinciriyle Muhammed b. Ferec'den rivâyet ettiği şu mektuptur:

"Muhammed b. Ferec dedi ki: 'Ebû'l-Hasan'a (a.s.) bir mektup yazarak Ebû Ali b. Râşid'i, İsâ b. Ca'fer b. Âsım'ı ve İbn Bend'i sordum. Bana şu cevabî mektubu yazdı:

'İbn Râşid'den (r.a.) bahsetmişsin. O mutlu yaşadı ve şehit olarak öldü.'

İbn Bend ve Âsım için ise dua etti." 

İmam'la (a.s.) aralarında başka mektuplaşmalar da olmuştur. Bu mektuplar İmam'ın (a.s.) Muhammed'e güvendiğini ve onu teyid ettiğini gözler önüne sermektedir. Muhammed hastalanınca, İmam Ebû'l-Hasan (a.s.) ona bir elbisesini gönderdi. O da elbiseyi alıp başının altına koydu. Vefat edince de bu elbiseyi kefen olarak kullandılar.  

MUAVİYE B. HEKİM B. MUAVİYE B. AMMAR EL-KÛFÎ

Şeyh, onu İmam Hâdî'nin (a.s.) ashabı arasında saymıştır. Necaşî onun hakkında şöyle demiştir:

"İmam Rızâ'nın (a.s.) ashabından, büyük ve güvenilir biridir. Ebû Abdullah el-Hüseyin şöyle demiştir:

Şeyhlerimizin şöyle dediklerini duydum: Muaviye b. Hekim, yirmi dört temel kitabı rivâyet etmiştir. Birçok kitap da kaleme almıştır. Bu kitaplardan bazıları şunlardır: Kitabu't-Talâk, Kitabu'l- Hayz, Kitabu'l- Ferâiz, Kitabu'n-Nikâh, Kitabu'l-Hudud, Kita- bu'd-Diyat ve en-Nevadir."  

YA'KUB B. İSHAK

İbn Sıkkit olarak meşhur olmuş Ebû Yûsuf ed-Devrakî el-Ahvazî... Şeyh, onu İmam Hâdî'nin (a.s.) ashabı arasında saymıştır. Ebû Ca'fer es-Sânî (a.s.) ve Ebû'l-Hasan (a.s.) nezdinde önde gelen isimlerden biriydi.

Her iki İmam'ın da has adamıydı. İmam Ebû Ca'fer'den (a.s.)hadisrivâyet etmiş, kendisine bazı sorular sormuştur. İbn Sıkkit Arabî ilimlerin, edebiyatın, şiirin, dil ve nahvin sancağını taşıyan öncü biriydi. Birçok eseri vardır. Bunlardan bazıları şunlardır: Tehzibu'l-Elfaz, Islahu'l-Mantık...

Ehl-i Beyt'in (a.s.) velâyetine inandığı için Mütevekkil tarafından öldürüldü.  

HADİS RİVÂYET EDEN KADINLAR

Şeyh Tusî, İmam Hâdî'den (a.s.) hadis rivâyet eden kadınlardan sadece saygıdeğer hanımefendi Gülsüm el-Kerhiyye'nin adını verir. Şeyh, onu İmam Hâdî'nin (a.s.) ashabından biri olarak sayar ve ondan rivâyet edenin de Abdurrahman eş-Şuayrî, yani Ebû Abdurrahman b. Dâvud el-Bağdadî olduğunu ekler.  (Prof. Dr. Haydar Baş İmam Hadi eserinden)