Gönül Dostları

Sa'd-i Şirâzi

Gülistan adlı eseri ibretli hikâyelerle doludur. Bunlardan bâzıları:

"Hikâye olunur ki: Bir sultan, halkına çok ezâ ve cefâ eder, halkın mallarını gasbederdi. Sultânın zulmü o kadar ileri gitti ki, halk o beldeden akın akın kaçmaya başladı. Halkın azalmasıyla, hazîne boşaldı, devletin gücü zayıfladı. Düşmanlar sağdan soldan saldırmaya başladı. Bir gün pâdişahın meclisinde Şehnâme kitabını okuyorlardı. Okudukları hahis Dahhak'ın saltanattan hal'i ve Feridun'un sultan olması hakkında idi. Vezîr, Padişâha; "Feridun'un hazinesi, malı, mülkü, hizmetçileri ve adamları yok iken nasıl oldu da pâdişah oldu?" diye sorunca, pâdişâh; "İşitmişsindir, bir takım halk onu, büyük bir istekle desteklediler, onu kuvvetlendirdiler. Böylece pâdişah oldu" diye cevap verdi. Bunun üzerine vezîr; "Madem ki halkın toplanmasına pâdişah sebep oluyor, sen niye halkını eziyor, perişân ediyorsun? Yoksa sen pâdişâh olmak istemiyormusun?" dedi. Beyt tercümesi:

Sevmek lâzım halkı ve askeri cân u gönülden,

Çünkü halkı sâyesinde hüküm sürer sultan.

Pâdişâh, vezîre; "Dâğılan asker ve halkın toplanması için ne yapmalıdır?" diye sorunca, vezir; "Pâdişâh âdil ve merhametli olursa, halk onun etrafında toplanır ve rahat yaşar. Hâlbuki sende bu ikisi de yok" dedi. Fârisî şiir tercümesi:

Nasıl ki kurt çoban olamaz

Zâlim de pâdişâhlık yapamaz

Zulmün temelini atan hükümdar,

Saltanâtın direğini yıkmış olur.

Vezîrin bu sözleri pâdişâhın hoşuna gitmedi. Vezîri hapse attırdı. Çok geçmeden pâdişâhın amcasının çocukları saltanat dâvasına düştüler. Etraflarına bir ordu toplayarak pâdişâha hücûm ettiler. Pâdişâhın zulmünden bezen halk da pâdişâha karşı baş kaldırdı. Sonunda pâdişâh tahtını kaybetti. Saltanat, amcasının çocuklarının eline geçti. Şiir tercümesi:

Zalim pâdişâha felâket gününde,

Güçlü düşmanı kesilir dostu bile.

İyi muâmelede bulunsa halka,

Olur bir ordu bütün halkı ona".