Gönül Dostları

İmam-ı Azam Ebu Hanife Hz.

Her halde Allah-ü Teala'dan kork, kötülüklerden korun. Emanetlere riayet et. Küçük-büyük, zengin-fakir herkese iyilik ve nasihatta bulun. Hiç kimseyi küçük görme. Vakarlı ol ve herkese değer ver. Ziyaretine gelenleri iyi karşıla. Meselelerine cevap ver. Eğer o, meselenin ehli ise ilim ile meşgul olur, değilse sana muhabbet ve sevgi besler.

Hoca ve üstadlarına hürmet et, onlara dil uzatma. İnsanlardan daima çekin. Allah için gizli halinde ne isen, açık durumunda öyle ol.

Çok gülme. Zira çok gülmek kalbini öldürür. Vakarlı bir şekilde yürü. Acele acele ve salına salına yürüme, işlerinde aceleci olma. Konuşurken yüksek konuşma, bağırıp çağırma. Daima kendin için sükûn ve sükûtu tercih et.

Nefsini her zaman murâkebe edip gözet ve kontrol et. Ölümü hatırından çıkarma. Hocaların ve kendisinden ilim aldığın zâtlar için Allah-ü Teala'dan af ve mağfiret dile, Kur'an-ı Kerim okumaya devam et. Kabirleri, büyük zatları ve mübarek yerleri çokça ziyaret et. Hayvani zevklerine ve nefsinin arzularına düşkün kimselerle düşüp kalkma. Yalnız dine davet yolunda böyleleriyle birlikte bulunmakta bir mahzur yortur. Oyun ve eğlence yerleri ile sövülüp sayılan yerlere gitme. Ezan okununca camiye gitmeye hazırlan.

Seninle bir hususta istişare etmek, danışmak isteyen kimseyi dinle. Seni Allah-ü Teala'ya yaklaştıracağını bildiğin şeyleri ona söyle. Bu tavsiyemi de kabul eyle. Çünkü bundan dünya ve ahirette istifade eedceksin.

Cimrilikten kaçın. Her zaman her yerde temiz elbise giy. Dünyaya rağbetini ve hırsını azaltarak nefsini temizle. Dünya sevgisini içinden at. Kalbin temiz olsun.

Yolda giderken sağa sola bakma. Daima önüne bakarak yürü. Münazara adabını bilmeyen ve iddialarını delilleriyle isbat edemeyen kimselerle söze girişmekten kaçın. Mevki ve makam peşinde koşan, halk arasındaki meselelere dalan ve bu suretle kendilerini şöhret ve menfaat sağlamak isteyenlerin sözlerine ve aralarına karışma. Çünkü onlar bu hususta seni haklı bilseler de, sözlerine önem vermezler. Şarlatanlıkları ile seni susturmak ve utandırmak isteler. Bir cemaat içinde bulunduğun zaman seni saygı ile öne geçirmedikçe kendiliğinden ileri safa geçme. Aynı şekilde muamele görmeden ve mihraba imam olma.

Zalim sultan ve amirlerin yanında bulunma. Belki onlar yanında, doğru ve helal olmayan bir iş yaparlar da onları men edemezsin. Senin sustuğunu gören insanlar onların söz ve hareketlerinden o işin hak ve doğru olduğunu sanırlar.

İlim meclislerinde hiddet ve şiddet göstermekten sakın. Beni de hayırlı duada unutma. Bu nasihatımı kabul et. Onu ancak sen, senin ve bütün Müslümanların iyiliği için yapıyorum."

İmâm-ı A'zam bir gün yolda giderken onu gören bir adam, yüzünü ondan saklayıp başka bir yola saptı. Hemen o adamı çağırıp, neden yolunu değiştirdiğini sordu. Adam cevaben, "size on bin akçe borcum var. Uzun zaman oldu ödeyemedim ve çok sıkıldım, utandım" dedi. İmâm-ı A'zam; "Sübhânallah, ben o parayı sana hediye etmiştim. Beni görüp sıkıldığın ve utandığın için hakkını helal et!" dedi. Bir defasında ortağına, sattığı mallar içinde kusurlu bir elbise olduğunu söyleyip, bunu satarken özrünü göstermesini tenbih etti. Fakat ortağı bu elbiseyi satarken elbisenin kusurunu söylemeyi unuttu. Satın alan kimseyi de tanımıyordu. İmâm-ı A'zam durumu öğrenince o mallardan alınan doksan bin akçeyi sadaka olarak dağıttı. Çünkü o elbisenin parası da bütün elbiselerin parasına karışmıştı. Müşteri fakir veya ahbabından olursa onlardan kâr almaz, malı aldığı fiyata verirdi.