Dünyada bir ilk: Osmanlıca OCR

Tarihi Yıldız Sarayı'ndaki Silahhane binasında hizmet veren IRCICA Kütüphanesi'nde bugünlerde dünyada bir ilke daha imza atıldı.

Osmanlı Devleti'nin en özel kaynakları elektronik ortamda dünyaya açılmasını sağlayan Osmanlıca Optical Character Recognition (OCR), Türkçe anlamıyla "Optik Karakter Tanımlama" projesi hakkında açıklamada bulunan IRCICA Genel Direktörü Halit Eren, kütüphanede bugün 80 binin üzerinde kitap, yüz binlerce belge, vesika, 70 binin üzerinde fotoğraf ve 6 binin üzerinde hat levhası olduğunu kaydetti.
Genel Direktör Eren, Türkiye'nin Osmanlıca kaynakların da içinde yer aldığı zengin bir kültüre sahip olduğuna dikkati çekerek, şu bilgileri verdi:
"2006 yılında, Farabi Sayısal Kütüphanesini kurduk. Bu sayısal kütüphaneye Osmanlı yıllıklarının tamamını scan edip, yükledik. 1821'den 1921'e kadar çıkmış olan Osmanlı'nın resmi gazetesi, Takvim-i Vekayi'nin bulunamayan 18 sayısı hariç, tamamını buraya yüklemiş bulunmaktayız. Dünyanın hiçbir yerinde bu koleksiyon yok." 
  
Osmanlıca OCR dünyada bir ilk
 
 Osmanlı'nın bir yıllık olayları kayıt altına aldığı salnameleri de sayısal kütüphaneye yüklediklerini belirten Eren, başlattıkları Osmanlıca OCR uygulaması hakkında şunları anlattı: 
"Şimdi bu sayısal kütüphane üzerinde yeni bir çalışma başlattık. Bu çalışma beş altı yılda, bizim kütüphanecilerimizle yoğun bir işbirliği içerisinde çalışan teknik bir ekip tarafından hazırlandı ve Osmanlıca OCR'ı geliştirdik. Osmanlıca bir metni artık önce scan edip bilgisayara yüklüyorsunuz sonra word dosyasına çevirip, bu metin üzerinde araştırma, tarama yapabiliyor, kelime kelime sorgulayabiliyorsunuz."
 Genel Direktör Eren, uygulamanın daha önce latin harfler için yapıldığına ve Türkçe, İngilizce kitaplar için kullanıldığına işaret ederek, Osmanlıca harflerle, Osmanlıca metinler için dünyada ilk kez IRCICA tarafından gerçekleştirildiğine vurgu yaptı. 
Osmanlıca OCR'ın araştırmacılara büyük kolaylık sağlayacağına değinen Eren, kullanımı hakkında şu detayları paylaştı:
"Birinci safhada matbu eserleri ele aldık. Önceden araştırmacı bu eserlerde bir şahsı, bir vilayet salnamesinde veya Osmanlıca bir eserde bir bilgiyi ararken o kitabın indeksi yoksa, bir isim ararsa orada bütün kitabı karıştırmak zorundaydı. Şimdi Osmanlıca OCR uygulamasıyla, Osmanlıca optik karakter tanımlama sistemini geliştirmemizle artık bunu çok daha seri bir şekilde yapacak."
  
'El yazması Osmanlıca metinlere de uygulanacak'
 
Genel Direktör Eren, kütüphanede araştırmacıların hizmetine sunulan Osmanlıca OCR'ı daha da geliştirerek yaygınlaştıracaklarını söyleyerek, IRCICA'nın ileriye dönük planları için, "Bundan sonraki hedefimiz de bunu Osmanlıca el yazması metinlere de uygulayabilmek, projemizi bu doğrultuda devam ettireceğiz" bilgisini verdi. 
 IRCICA Kütüphanesi'nin ihtisas kütüphanesi olduğuna vurgu yapan Eren, kütüphaneyi ayrıcalıklı kılan özellikleri şu sözlerle özetledi:
"Başka yerde bulamadıklarını bizde bulan hocalar, araştırmacılar muhakkak bizim kütüphanemize geliyorlar veya internet üzerinden online ulaşabiliyorlar. Yurt dışındaki araştırmacılar da bu sayısal kütüphanemizi kullanıyor, önce bir kayıt oluyorlar ve bilahare istedikleri zaman kütüphanemizi kullanabiliyorlar."
Eren, dünyada bir ilk olarak hizmete sundukları Osmanlıca OCR uygulamasının, IRCICA Kütüphanesi'nin internet üzerinde hizmet verdiği library.ircica.org adresine giriş yapan herkese açık olduğunu sözlerine ekledi.
Matbu eserlerin yer aldığı IRCICA Kütüphanesi ise, Pazar hariç haftanın altı günü 09.00-17.00 saatleri arasında kitap okuyucularını ve araştırmacıları bekliyor.