'Bu OVP de, vatandaşa gün yüzü göstermeyecek'

Hükümet, üç yıllık ekonomik beklentilerin yer aldığı Orta Vadeli Programı (OVP) 5 Eylül'de açıklandı. Yeni OVP'de enflasyon beklentisi yükseltildi. 2024 enflasyon hedefi yüzde 41.5'a yenilendi. Geçen yıl Eylül ayında açıklanan OVP'de bu oran yüzde 33 düzeyindeydi.Önceki OVP'de yüzde 15.2 olarak belirlenen 2025 enflasyonu da yüzde 17.5'e yükseltildi. 2026 için ise önceden yüzde 8.5 olan hedef, yüzde 9.7'ye yükseltildi. Geçen yıl 2024 yılı için saptanan ortalama dolar kuru 23.9 TL idi. Bu yıl bu rakam 33 TL'ye çıktı. Demek ki geçen yılki program dolarda yanılmış! Ancak geçen yılki OVP'de 43.9 TL olarak belirlenen 2025 yılı ortalama dolar kurunun 42 TL'ye çekilmesi dikkat çekiyor. Burada da bir yanılma olacağı kesin! Konuyla ilgili değerlendirmelerde bulunan Altınbaş Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, konuya dair açıklamalarda bulundu. Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu'nun değerlendirmesi şu şekilde:

Tahminler fazlasıyla iyimser

• Ancak asıl önemli nokta, 2025-2027 aralığı için yapılan projeksiyonların fazlasıyla iyimser görünmesi. Şöyle ki, 2025 yılında enflasyonun yüzde 17.6 olması, yani 2024'e göre 24 puanlık bir düşüş sergilemesi bekleniyor. Bu düşüş gerçekleşebilir mi? Gerçekleşebilir. Ancak bu kadar keskin bir enflasyon düşüşü yaşanırken yüzde 4 gibi bir büyümenin sağlanması ve işsizlik oranının yalnızca yüzde 9.3'ten yüzde 9.6'ya çıkması gerçekçi görünmüyor.

Büyümede düşüş kesin!

• Benim öngörüm, sıkı para politikasının devam etmesi halinde, politika faizinin yüzde 50, ihtiyaç kredisi faizlerinin yüzde 70, ticari kredi faizlerinin yüzde 60'larda kalması koşullarında ne 2024'te yüzde 3.5'lik bir büyüme sağlanabilir, ne de 2025'te yüzde 4 büyüme oranına ulaşılabilir. Ekonomide çok daha keskin bir yavaşlama görüleceğini düşünüyorum. 2024 yılı yüzde 2'nin biraz üzerinde bir büyümeyle kapatılabilirken, 2025 yılında büyüme yüzde 2'ler civarında kalacaktır. Büyümenin bu kadar belirgin bir şekilde yavaşlaması halinde işsizlik oranı daha sert bir şekilde yükselecek. Ben 2024 yılında işsizliğin yüzde 10 civarında, 2025 yılında ise yüzde 13-14 seviyelerinde olacağını öngörüyorum.

Dövizde tahminler tutmaz!

• Dolar kuru projeksiyonlarına baktığımızda ise 2025 için 42 TL, 2026 için 44.6 TL, 2027 için ise 46.9 TL öngörülüyor. Bu rakamlar, beklenen enflasyon oranlarıyla karşılaştırıldığında TL'nin reel olarak değerlendiğini gösteriyor. Eğer bu tahminler gerçekleşirse, cari açıkların çok daha ciddi boyutlara ulaşacağını ve bu açıkların finansmanı için daha fazla dövize ihtiyaç duyulacağını düşünüyorum. Bu nedenle döviz tahminlerinin gerçekleşmesi çok zor görünüyor.
• Kişi başına gelirde ise belirgin sıçramalar öngörülüyor; 2027 yılında kişi başına gelirin 20.420 doların üzerine çıkacağı tahmin ediliyor. Ancak bu durum zenginleşmenin bir sonucu değil, TL'nin değerlenmesinin aritmetiksel bir yansıması olacak. Dövizde ani bir sıçrama yaşanması durumunda kişi başına gelirde keskin bir düşüş görülebilir.
• Bir diğer önemli nokta ise, Mehmet Şimşek ve Merkez Bankası ekibinin dezenflasyon programını birlikte yürüttüğü düşünülse de Merkez Bankası tahminlerine programda referans verilmemiş olmasıdır. Örneğin, Merkez Bankası yıl sonunda enflasyonun yüzde 38 olacağını tahmin ediyordu. OVP'de ise bu tahminler yükseltilmiş. Bir sonraki enflasyon raporunda Merkez Bankası mı yoksa OVP mi esas alınacak, bunu görmek gerekiyor. Ancak bu konuda bir uyum görüntüsü çizilmedi.

Vatandaşlar için hayat pahalı kalacak

• Programda hep makroekonomik göstergeler üzerinden konuşuluyor, ancak ortalama yurttaşın hayat pahalılığıyla nasıl başa çıkacağına dair bir öngörü yok. Üretimin artacağı, yapay zeka gibi yüksek teknolojilere uyum sağlanacağı söyleniyor, ancak bunların nasıl gerçekleşeceği ve yurttaşın refahına nasıl yansıyacağı belirsiz. Rezervlerin tüketildiği, ekonominin makro dengelerinin bozulduğu bir ortamda bu ekonomi ekibi görevi devraldı. Birinci öncelikleri ise yurtdışından sermaye çekmek. Programın ilk maddesi kemer sıkma politikası, yurttaşın şikayetlerini dindirmek değil. Yapılan açıklamaların yurtdışındaki yatırım çevrelerine ve bankalara yönelik olduğu izlenimi oluşuyor.
• Gerçekçi tahminler yapılsa, ekonominin kötüye gittiği kabul edilecek, çok iyimser tahminler yapılsa da yurtdışı çevreler tarafından gerçekçi bulunmayacak. Orta bir yol tutulmuş, ancak bu yol fazla iyimser görünüyor. Gelir ve servet dağılımını düzeltmeye yönelik somut bir adım da programda yer almıyor. Enflasyon hedefleri tutturulsa dahi ortalama yurttaşın satın alma gücünün artacağına dair bir belirti yok. Yurttaşın geliri %10 artsa bile enflasyon %17,6'ya düşse dahi yaşam standartlarında bir gerileme yaşanacaktır. Son iki yılda zaten refah kayıpları yaşandı, dolayısıyla bu hedefler gerçekleşse bile yurttaşın yüzünü güldürecek bir vaat bulunmuyor..