Boykot hacca, umreye uzanır mı?

 

YENİ MESAJ - AA / DETAY HABER

 

Suudi Arabistan, 2018 yılından bu yana vatandaşlarının Türkiye'yi turizm amaçlı ziyaret etmesini engelliyordu. Ancak bu yıl bu engelleme Türk mallarını boykota dönüştü. Suudi Arabistan ile İsrail yakınlaştıkça, Mekke ve Medine'ye ev sahipliği yapan ülkede Türkiye karşıtlığı artıyor. Suudi Arabistan'ın Türk ürünlerine uyguladığı 'yarı resmi boykot' ile İsrail ürünlerinin Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Bahreyn üzerinden Suud piyasasına girme olasılığı arasında güçlü bir bağlantı olduğu belirtiliyor. Gözlemciler, Suudi Arabistan'ın yakın müttefikleri BAE ve Bahreyn'in Eylül ayında İsrail ile normalleşme anlaşmaları imzalamasının ardından Riyad ile Tel Aviv arasında gayriresmi ve dolaylı bir yakınlaşma olmasını da bunun kanıtı olarak görüyor. Suudi Arabistan'ın eski Washington Büyükelçisi ve Ulusal Güvenlik Konseyi Genel Sekreteri Prens Bender bin Sultan'ın son dönemde Filistinli liderleri eleştiren ve Filistin meselesinde fırsatları boşa harcamakla suçlayan açıklamalarının da İsrail'in Suud sokağında kabul görmesi için bir tür zemin hazırlama çabası olarak değerlendiriliyor. 

 

Türkiye, Katar'ı tercih edince...

 

Suudi Arabistan, BAE, Bahreyn ve Mısır'ın Haziran 2017'de Katar'a boykot kararının ardından Türkiye, Doha yönetiminin yanında yer alan bir tutum sergiledi. Bu da Türkiye-Suudi Arabistan ilişkilerinde gerilime yol açtı. Suudi Arabistanlı gazeteci Cemal Kaşıkçı'nın 2 Ekim 2018'de ülkesinin İstanbul Başkonsolosluğu'nda öldürülmesinin ardından, Türkiye'nin bu suikastten sorumlu olanların yargılanması yönünde net bir tutum sergilemesi ve söz konusu kişilerin ABD istihbaratının doğrudan sorumlu tuttuğu Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman'a yakın bir grup olması iki ülke arasındaki gerilimi daha da artırdı.

Orta Doğu ve Kuzey Afrika coğrafyasında yaşanan halk ayaklanmaları ve Arap Baharı adı verilen süreçte Suudi Arabistan ve müttefiki BAE ile Türkiye ve Katar arasında birçok köklü anlaşmazlık ortaya çıktı. Ankara ve Doha bu devrimlere destek verirken, Riyad ve Abu Dabi ise Arap ülkelerindeki barışçıl devrimler yoluyla değişim hareketlerine yönelik 'karşı devrim' yürüttü.

 

Şirketlere baskı yapılıyor

 

Öte yandan basında yer alan raporlara göre, Suudi Arabistan'da ticaret sektöründen sorumlu yetkililer, ülkedeki iş adamları ve şirketlere Türkiye ile ticari ilişkileri durdurmaları için baskı yapıyor. Suudi Arabistan'ın Türk ürünlerine yönelik 'yarı resmi boykotu' aslında geçtiğimiz günlerde veya haftalarda ortaya çıkmadı. Ancak Suudi Arabistan Ticaret Odaları Konseyi Başkanı Aclan bin Abdulaziz el-Aclan'ın 'boykot' çağrısı ve Kraliyet çevresine yakın kimselerin katılımıyla sosyal medya üzerinden yapılan 'Türk ürünlerine boykot' kampanyalarıyla bu durum daha belirgin hale geldi. Reuters'ın Suudi Arabistan hükümeti basın ofisine dayandırdığı habere göre, Riyad yönetimi uluslararası anlaşmalar ve Serbest Ticaret Anlaşmasına bağlı olduğunu vurgulayarak, Türk ürünlerinin ülkeye girişinin resmi olarak yasaklandığı yönündeki haberleri yalanladı. Türk ekonomisinin önde gelen 8 sivil toplum ve meslek kuruluşunun 10 Ekim'de yaptığı ortak açıklamada, Türk firmalardan mal tedarik eden birçok Suud firmasına Türkiye'den ithalat yapılmaması için taahhütname imzalatıldığı yönünde şikayetler alındığı belirtilmişti. 

 

Türk ürünleri tercih ediliyor

 

Muadil ürünlere göre daha düşük fiyatlı ve daha kaliteli olan Türk ürünleri, Suudi Arabistan vatandaşlarının günlük tüketiminde önemli bir alanı kapsıyor. Dolayısıyla bu boykot Suud tüketicisi için de ek bir yük anlamına geliyor. Suudi Arabistanlı tüketicilerin, sosyal medyadaki paylaşımlarından Türk ürünlerini boykot etmeyi reddettikleri anlaşılıyor. Suudi Arabistanlılar Türk ürünlerine alternatif olarak düşünülen BAE'den ithal edilecek özellikle gıda ve sigara gibi ürünleri kaliteli bulmuyor. Riyad yönetiminin, Türk ürünlerinin ithalatını yasaklamak veya Türk şirket ve yatırımcılarla iş yapmayı engellemek için resmi bir karar alması beklenmiyor.

 

Türkiye sükunetini koruyor

 

Türkiye, şu ana kadar Suudi Arabistan'a karşı resmi bir tavır içinde olmadı. Ticaret Bakanlığı da konuyu resmi platformlarda gündeme getirmedi. Suudi Arabistan Kralı Selman ile güçlü diyalogu olan Cumhurbaşkanı Erdoğan da henüz devreye girmedi. Ancak Suudi Arabistan'ın mal boykotunu ve turizm yasağını resmileştirmesi ve THY uçuşlarına müsaade etmemesi halinde, Türkiye'nin 'hac ve umre ziyaretlerini' askıya alabileceği konuşuluyor. Türkiye, her yıl hac ve umre vasıtasıyla Suudi Arabistan'a yılda 500 milyon dolar kazandırıyor. 

 

Ticaret nasıl seyrediyor?

 

Türkiye Dışişleri Bakanlığı sitesine göre, iki ülke arasındaki ticaret hacmi 2015'te 5.59 milyar dolarken 2016'da bu rakam 5 milyar dolara, 2017'de ise 4.84 milyar dolara geriledi. Suudi Arabistan-Türkiye ticaret hacmi 2018'de 4.95 milyar dolar, 2019'da ise 5.1 milyar dolar oldu. İki ülke arasındaki ticaret dengesi Türkiye'nin lehine gelişiyor. Öyle ki 2015-2016 yıllarında Türkiye'nin ihracatı, bu ülkeden yaptığı ithalatı yaklaşık 1.3 milyar dolar aştı. İki ülke arasındaki siyasi anlaşmazlıkların zirveye ulaştığı 2018'de ise Türk ihracatındaki gerilemenin bir göstergesi olarak fark yaklaşık 300 milyon dolara indi. Türkiye'nin Suudi Arabistan'a ihracat farkı 2019'da yine 1.3 milyar dolarlık normal seviyesine yükseldi.

Türkiye Ticaret Bakanlığı'nın internet sitesinde yer alan son rakamlara göre, Türkiye'nin Suudi Arabistan'a ihracatı geçen yıl Ocak-Ağustos aylarında 2.3 milyar dolarken, bu yıl aynı dönemde 400 milyon dolar azalarak 1.9 milyar dolar oldu. Suudi Arabistan'ın Türkiye'ye ihracatı geçen yıl ocak-ağustos aylarında 1.44 milyar dolarken, bu yıl aynı dönemde 350 milyon dolar azalarak 1.1 milyar dolar oldu. Riyad'ın Türk ürünlerini boykot etmesinin, ticari faaliyetlerinde Suud piyasasını önceleyen iş adamları, yatırımcılar ve şirketlere etki etme ihtimali bulunmakla beraber, Türkiye ekonomisine büyük bir yansımasının olması beklenmiyor.