Bir aile bir ülkeyi çökertti

ÖMER NEZİR / İSTANBUL

Sri Lanka Cumhurbaşkanı Gotabaya Rajapaksa, geniş çaplı protestolar sürerken askeri uçakla Maldivler'e kaçtı. Rajapaksa, henüz istifasını açıklamadı. Ülkede olağanüstü hal (OHAL) ilan eden Başbakan Ranil Wickremesinghe, Parlamento tarafından geçici cumhurbaşkanı olarak atandı. Ancak Başbakanlık Konutu'na yürüyen göstericiler Wickremesinghe'nin de istifasını istedi. Polis göstericilere karşı göz yaşartıcı gaz kullandı. Son dönemde yoğun şekilde eleştirilen Wickremesinghe de daha önce istifa edeceğini açıklamış ancak istifası için tarih vermemişti. Hükümet sözcüsü, Batı Eyaleti'nde OHAL'in yanı sıra sokağa çıkma yasağı da ilan edildiğini açıkladı.

Hanedanlık sona erdi!

Cumhurbaşkanlığı Sarayı'nın dışında toplanan protestocular, 73 yaşındaki Rajapaksa'nın eşiyle birlikte Maldivler'e kaçmasını coşkuyla kutladı. Rajapaksa'nın ülkeyi terk etmesi, on yıllardır Sri Lanka'yı yöneten ailenin 'hanedanlığının' sonu anlamına geliyor. Cumartesi günü protestocular Cumhurbaşkanlığı Sarayı'nı basmış, Rajapaksa o zamandan beri ortaya çıkmamıştı. Sarayın basıldığı gün Fransız haber ajansı AFP'ye konuşan bir üst düzey savunma yetkilisi, sarayı basılan Rajapaksa'nın, askeri bir bölük tarafından güvenli bir yerde korunduğunu söylemişti. Rajapaksa'nın kardeşi ve eski maliye bakanı Basil Rajapaksa da ülkeyi terk ederek ABD'ye kaçtı.
Ülkede aylardır her gün saatlerce elektrik kesintisi, benzin kuyrukları, temel gıda maddeleri ve ilaçlarda ciddi eksiklik gibi sorunlar yaşanıyor. Gotabaya Rajapaksa'nın ülkeyi terk etmesi güç boşluğu tehlikesi doğurdu. Finansal krizden çıkmak için acilen işleyen bir hükümete ihtiyaç duyan Sri Lanka'da muhalefet partili siyasiler, birlik hükümeti kurmak için görüşmelere başladı ancak henüz net bir ilerleme sağlanamadı. Binlerce protestocunun muhtemel yeni hükümeti kabul edip sokakları terk edip etmeyeceği de bilinmiyor.

Bir ülke nasıl çöktü?

Sri Lanka, İngiltere'den bağımsızlığını kazandığı 1948 yılından bu yana en büyük ekonomik krizle karşı karşıya. Ülke Mayıs ayında tarihinde ilk kez temerrüde düştü. 51 milyar dolarlık borcunu ödeyemeyecek hale gelen Sri Lanka'nın Uluslararası Para Fonu (IMF) ile görüşmeleri ise sonuçsuz kaldı. Sri Lanka ekonomisi; Covid-19 pandemisi, Rusya'nın Ukrayna'yı işgaliyle birlikte yükselen enerji fiyatları ve popülist vergi indirimleri sonrasında krize girdi. Döviz rezervi kalmayan ülkede artan enflasyon nedeniyle ilaç, yakıt ve diğer temel tüketim maddeleri bulunamıyor. Resmi verilere göre Sri Lanka'da yıllık enflasyon Nisan'da yaklaşık yüzde 34'tü. Ancak uzmanlar gerçek enflasyonun yüzde 122 olduğunu söylüyor. Ülkede yılın ilk altı ayında petrol fiyatları yüzde 137, mazot fiyatları yüzde 230 arttı. Ülkenin bu hale düşmesinde Çin de önemli rol oynadı. Zira kaçak Cumhurbaşkanı Rajapaksa'nın memleketine Mattala Uluslararsı Havalimanı'nı Çin firmaları inşa etti. Böylece ülke borçlandırıldı. Söz konusu devasa havalimanına 2018'den bu yana hiç bir havayolu uçmuyor! Nitekim Hindistan da Çin'i Sri Lanka'yı borç tuzağına düşürmekle de suçluyor. Çin'e olan borçları Nisan 2021 itibarıyla Sri Lanka'nın 35 milyar dolarlık dış borcunun yüzde 10'unu oluşturuyordu. Ancak Çin'e toplam borcun kamu kurumları ve merkez bankası borçları dahil edildiğinde bu sayının çok üstünde olabileceği belirtiliyor. Sri Lankalılar Çin'in Hambantota limanındaki yatırımını da protesto etmişlerdi.