Vergi sistemi 40 delikli elek gibi
04.02.2002 00:00:00
Siyasi partilerden seçim yasalarına, gecekondulardan futbola kadar hemen her alanda uygulanan vergi istisnası ve muafiyetleri devlete katrilyonlar kaybettiriyor. Gelirler Genel Müdürlüğü, vergi sistemi yoluyla devletin vazgeçtiği gelirlere yönelik detaylı bir araştırma yaptı.Vergi sisteminde istisna, muafiyet, vergi ertelemesi ve düşük vergi oranı şeklinde ortaya çıkıp vergi kaybına yolaçan bu uygulamalar "Vergi Harcamaları" raporunda toplandı. OECD ülkelerindeki durumu da irdeleyen Vergi Harcamaları araştırmasına göre, ülkemizde çok yaygın bir şekilde vergi istisna ve muafiyeti ile düşük oranlı vergi ve erteleme gözleniyor. Bu şekilde devlet, çok büyük miktarlarda gelirden feragat ediyor. Vergideki ayrıcalıklı uygulamaların bir bölümü Gelir, Kurumlar, KDV, Damga, Emlak, Taşıt Alım, Motorlu Taşıtlar, Banka ve Sigorta Muameleleri, Akaryakıt Tüketim, Veraset ve İntikal, Harçlar ve Belediye Gelirleri Kanunları ile düzenleniyor.
Vergide kime ne veriliyor?
Araştırmada vergi kanunlarıyla devletin vazgeçtiği gelirlerden bir bölümü şöyle sıralanıyor:
Gelir Vergisi
23 ayrı ayrıcalık bulunuyor. Esnaf ve diplomat muaflığı, ücret istisnaları, serbest meslek kazanç istisnası, PTT acentalarında kazanç istisnası, gayrımenkuller ve haklarda istisna, tazminat ve yardımlarda, vatan hizmetleri yardımlarında, teçhizat ve tayın bedellerinde, tahsil ve tatbikat ödemelerinde, teşvik, ikramiye ve mükafatlarda istisna, sergi ve panayır istisnası, özel indirim, sakatlık indirimi, yatırım indirimi, beyanname verilmeyen menkul sermaye iratları, kar payları ve gayrımenkul sermaye iratları.
Kurumlar Vergisi
Ayrıcalıklar 8 başlık altında toplanıyor. Kurumlar vergisinden muaf olanlar (Darphane ve Damga Matbaası, Milli Piyango İdaresi, Askeri fabrika ve atölyeler, ilim, fen ve güzel sanatlar ile tarım ve hayvancılığı öğretmek için işletilen kamu müesseseleri, spor kuruluşları, Bakanlar Kurulu'nca vergi muafiyeti tanınan vakıflar, dini bayramlarda günlük gazete yayım ve satışı faaliyetinde bulunan gazeteciler cemiyetine ait müesseseler v.b) Kamuya makbuz karşılığı yapılan bağışların kurum kazancının yüzde 5'ine kadar kısmının indirilmesi, yabancı ülkelerde ödenen vergilerin mahsubu. Hayat sigorta şirketleri ve emekli sandıklarının hisse senedi ile Kanunda yeralan yatırım fonlarına ait katılma belgelerinin alım satımında elde ettikleri gelirlerin 5 yıl süreyle kurumlar vergisinden müstesna edilmesi.
Katma Değer Vergisi
11 başlık altında toplanıyor. Mal ve hizmet ihracatı, araçlar, petrol aramaları ve teşvik belgeli yatırımlarda istisna, taşımacılık ve ithalat istisnası, diplomatik istisnalar, sosyal ve askeri amaçlı istisnalar, bazı mallara indirimli KDV, konut yapı kooperatiflerine yapılan inşaat taahhüt işleri, özelleştirme kapsamına alınan iktisadi kıymetlerin teslim ve kiralanması işlemleri.
Vergide kime ne veriliyor?
Araştırmada vergi kanunlarıyla devletin vazgeçtiği gelirlerden bir bölümü şöyle sıralanıyor:
Gelir Vergisi
23 ayrı ayrıcalık bulunuyor. Esnaf ve diplomat muaflığı, ücret istisnaları, serbest meslek kazanç istisnası, PTT acentalarında kazanç istisnası, gayrımenkuller ve haklarda istisna, tazminat ve yardımlarda, vatan hizmetleri yardımlarında, teçhizat ve tayın bedellerinde, tahsil ve tatbikat ödemelerinde, teşvik, ikramiye ve mükafatlarda istisna, sergi ve panayır istisnası, özel indirim, sakatlık indirimi, yatırım indirimi, beyanname verilmeyen menkul sermaye iratları, kar payları ve gayrımenkul sermaye iratları.
Kurumlar Vergisi
Ayrıcalıklar 8 başlık altında toplanıyor. Kurumlar vergisinden muaf olanlar (Darphane ve Damga Matbaası, Milli Piyango İdaresi, Askeri fabrika ve atölyeler, ilim, fen ve güzel sanatlar ile tarım ve hayvancılığı öğretmek için işletilen kamu müesseseleri, spor kuruluşları, Bakanlar Kurulu'nca vergi muafiyeti tanınan vakıflar, dini bayramlarda günlük gazete yayım ve satışı faaliyetinde bulunan gazeteciler cemiyetine ait müesseseler v.b) Kamuya makbuz karşılığı yapılan bağışların kurum kazancının yüzde 5'ine kadar kısmının indirilmesi, yabancı ülkelerde ödenen vergilerin mahsubu. Hayat sigorta şirketleri ve emekli sandıklarının hisse senedi ile Kanunda yeralan yatırım fonlarına ait katılma belgelerinin alım satımında elde ettikleri gelirlerin 5 yıl süreyle kurumlar vergisinden müstesna edilmesi.
Katma Değer Vergisi
11 başlık altında toplanıyor. Mal ve hizmet ihracatı, araçlar, petrol aramaları ve teşvik belgeli yatırımlarda istisna, taşımacılık ve ithalat istisnası, diplomatik istisnalar, sosyal ve askeri amaçlı istisnalar, bazı mallara indirimli KDV, konut yapı kooperatiflerine yapılan inşaat taahhüt işleri, özelleştirme kapsamına alınan iktisadi kıymetlerin teslim ve kiralanması işlemleri.
