TÜRKİYE LİBYA'DA NEYİ DEĞİŞTİRDİ?

YENİ MESAJ / DETAY HABER

 

Türkiye'nin Birleşmiş Milletler'in (BM) tanıdığı Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH) ile geçen yıl Kasım ayında imzaladığı askeri ve güvenlik işbirliği anlaşması, Libya'da 2014'ten bu yana devam eden iç savaşın seyrini ciddi ölçüde değiştirdi. Anlaşma kapsamında Türkiye, UMH'ye hem silah, hem de istihbarat ve askeri destek vermeye başladı. Katar da ekonomik katkıda bulundu. Sadece Türk ordusundan güvenlik yetkilileri değil; Suriye'den de UMH'ye destek olmak üzere iki binin üzerinde silahlı muhalif savaşçı Libya'ya gönderildi. Yılın sonunda başkent Trablus'a çok yaklaşmış olan Hafter'in ilerlemesi, Türkiye'nin UMH'ye desteği başladıktan kısa bir süre sonra durdu. Bir süre sonra Hafter bazı küçük yerleşim birimlerini kaybetti.

 

Dengeleri değiştiren kazanım

 

Bu yıl 1 Mayıs'ta UMH, Hafter'e karşı operasyon başlattığını duyurdu. 18 Mayıs'ta Trablus çevresindeki birçok küçük yerleşim yeriyle birlikte Tunus sınırına yakın bir noktada bulunan, 2014'te Hafter güçlerince ele geçirilen Vatiyye Hava Üssü'nün kontrolünü yeniden ele geçirdi. İşte bu kazanım dünya genelinde ciddi yankı uyandırdı. New York Times'dan (NYT) Guardian gazetesine çok sayıda uluslararası medya projeksiyonlarını yeniden Libya'ya çevirdi. Örneğin NYT, 26 Mayıs'ta ta sayfa Libya ile ilgili tam sayfa haber çalışması yaptı. Operasyonlar sırasında Birleşik Arap Emirlikleri'nin Hafter'e sağladığı Rus yapımı hava savunma sistemleri etkisiz hale getirildi ve Trablus hükümeti, bu sistemlerin görüntülerini paylaştı. Bu kazanımlardan sonra hedefi daha da büyüten UMH, Trablus'un güneyindeki Kasr Bin Gaşir Havalimanı'nı Hafter güçlerinden geri almak için operasyon başlatıldı. Bu hedef de gerçekleştirilirse sırada Trablus'un güneybatısındaki Tarhuna şehrinin olduğu açıklandı.

 

Karşı cephede iç çatışma

 

Hafter'in bir yılı aşkın süredir Trablus'u kuşatma hedefine ulaşamaması ve nihayetinde geri çekilmesi, Moskova'da soru işaretlerine yol açtı. Son birkaç yıldır Hafter'e verdiği desteğin sonuçsuz kaldığını görmek istemeyen Kremlin, Tobruk'taki sivil meclise yöneldi. Hafter'in bağlı olduğu Tobruk'taki Temsilciler Meclisi'nin başkanı Akile Salih İssa, Nisan ayı sonunda ülkedeki farklı grupların bir araya gelip görüşmesini ve yeni bir hükümet kurulmasını önerdi. İssa, bu öneriden birkaç gün sonra aşiret liderleriyle yaptığı bir toplantıda, "Rus siyasi danışmanlarının Libya'da olduğu artık bir sır değil, Hafter'in Trablus savaşını kazanamaması üzerine bana destek verdiler" ifadelerini kullandı ve Rusların Trablus'taki Fayiz el Sarrac hükümetiyle görüşerek ateşkes müzakerelerine başlamayı hedeflediğini söyledi. Akile Salih'in bu açıklamasıyla aynı gün Hafter de bir açıklama yaparak ordunun komutanı olarak yönetimi ele aldığını açıkladı. Yetkiyi Tobruk parlamentosundan değil ordudan aldığını duyurarak, Akile Salih İssa başkanlığındaki meclisin yetkilerini önemsemediğinin mesajını verdi.

Rus Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov da, hem Hafter'in açıklamasını eleştirdi hem de Sarrac hükümetinin eylemlerinin müzakere masasına oturmak için uygun olmadığını söyledi. 

 

Hafter'den Türkiye'ye tehdit

 

18 Mayıs'ta Vatiyye Hava Üssü'nü ele geçiren UMH birlikleri, Rus yapımı savunma sistemlerinin görüntülerini uluslararası basına verdi. Birkaç gün sonra Hafter'e bağlı hava kuvvetlerinin başındaki Sakr Curuşi, UMH'nin bu ilerleyişinde büyük katkısı olan Türkiye'ye ait tüm hedeflerin bombalanacağını duyurdu. Türkiye de, böyle bir durumda "Hafter'e bağlı tüm unsurların meşru hedef olarak görüleceği" karşılığını verdi. 

 

ABD sürece dahil oluyor

 

Son birkaç günde ise Batı'nın Rusya'ya, Libya'daki savaşı körüklediği yönündeki eleştirileri arttı. 26 Mayıs'ta ABD ordusunun Afrika Kuvvetleri Komutanlığı, "Rusya'nın devlet destekli projelerle doğrudan Hafter'e askeri destek verdiğini değerlendiriyoruz" açıklaması yaptı ve Libya'daki Rus savaş uçaklarının fotoğraflarını yayımladı. Rusya, bu iddiayı reddetti. Kremlin'e yakın Wagner Grubu, Hafter'le birlikte savaşmak üzere Libya'ya hem paralı asker hem de askeri techizat gönderiyor. Rusya ise, Hafter'i Moskova'ya davet edip üst düzey devlet görevlileriyle fotoğraf verse de, savaşa doğrudan ya da dolaylı olarak müdahil olduğunu hiçbir zaman doğrulamadı. ABD ordusunun açıklamasında Wagner Grubu'nun bu desteğinin doğrudan Kremlin'den alınan direktifle yapıldığı; hem siyasi hem maddi olarak Moskova'nın desteği olmadan Libya'daki savaşa böyle müdahil olamayacağı; Moskova'nın, Wagner grubunu, Hafter'e verdiği desteğin üstünü örtmek için kullandığı savunuldu. 

 

Barış masası kurulacak mı?

 

Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ise yaşanan son gelişmelerden sonra General Halife Hafter'e "derhal ateşkes ilan edilip müzakerelere başlanması" mesajını iletti. Rusya, ateşkes çağrılarına ağırlık verirken Hafter'in diğer destekçileri Mısır, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Fransa'dan henüz tavır değişikliğiyle ilgili bir işaret yok. Fransız Dışişleri Bakanı Jean-Yves le Drian, 27 Mayıs'taki açıklamasında, "Libya'nın Suriyelileşmesi durumuyla karşı karşıyayız" dedi ancak ülkesinin pozisyonuyla ilgili daha fazla detay vermedi. BAE'nin Hafter'e gönderdiği askeri teçhizatın önemli bir kısmı Rusya'dan satın alınıyor. Bu ticaret ve askeri destek üçgeninde bir değişiklik olup olmadığı da henüz bilinmiyor. Ancak Hafter'in, Rusya'nın müzakere çağrısına ağırlık vermesi ve Akile Salih'le görüşmeleri sıklaştırması üzerine daha fazla destek aramak için Mısır ve BAE'deki müttefikleriyle teması arttırdığı biliniyor. Bu sebeple Cumhurbaşkanı Erdoğan, geçtiğimiz Cumartesi günü ABD Başkanı Trump'la bir kez daha telefonda görüştü. Beyaz Saray'dan yapılan açıklamada ise "Başkan Trump, Libya'ya yabancı müdahalesinin kötüleşmesine ilişkin endişesinin ve hızla çatışmaların azaltılması ihtiyacının altını çizdi" ifadeleri yer aldı. ABD Afrika Kuvvetleri Komutanlığı'nın Rusya'nın Libya'ya savaş uçağı gönderdiğine dair açıklaması da, bu telefon konuşmasından birkaç gün sonra geldi. Libya'da Hafter, ülkenin doğusundaki petrol yataklarını elinde bulunduruyor. Merkezi hükümet, bu nedenle petrol ihraç edemiyor. Hafter de meşru yönetim olmadığından petrol satamıyor. Bu durum bir an önce barış masasının kurulmasını zorunlu hale getiriyor.