Önce millet sonra 'el'

AHMET HAYDAR TARHANLI / DETAY HABER

Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün ekonomik kalkınma programı sayesinde ülkemiz, dünyada tarımda kendi kendine yeten 7 ülkeden birisi halindeyken, siyasilerimizin ABD ve AB'ye dayalı tarım politikaları sebebiyle en temel ürünlerde bile ithalatçı duruma düştük. Geçtiğimiz yıl başlayan Rusya-Ukrayna savaşı, başta AB ülkeleri olmak üzere Batılı ülkeleri gıda enflasyonu konusunda tedirgin etmişti. Çünkü savaşan Rusya ve Ukrayna, dünyaya tarım ürünü arz eden iki önemli ülkeydi. Türkiye'nin arabuluculuğunda oluşturulan "tahıl koridoru" bu sorunun çözümünü sağladı ve bu sayede Mart 2023 itibarıyla küresel gıda fiyatları Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü'nün (FAO) verilerine göre 12 aydır düşme eğilimindeydi. Tahıl koridoru anlaşmasının devamı konusundaki anlaşmazlıklar Nisan'da gıda fiyatlarının küresel ölçekte yeniden yükselmesine neden oldu. Türkiye arabuluculuğunda tarafların görüşmeleri devam ediyor. Fakat buradaki soru şu: Türkiye'nin siyasileri, diğer ülkeler daha ucuz gıda tüketsin diye riske de girerek arabuluculuk çabası gösterirken, kendi ülkesindeki 33 aydır sürekli artan gıda fiyatlarına herhangi bir çözüm bulmuyor. Türkiye'deki en temel gıda ürünlerinde gerçekleşen astronomik fiyat artışları, geliri sürekli eriyen Türk vatandaşlarının gıdaya erişimine engel oluyor.

Küresel fiyatlar Nisan'da ilk kez yükseldi

Dünya gıda fiyatları Nisan ayında son bir yıldır ilk kez artış kaydetti. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) tarafından derlenen ve yaygın olarak ticareti yapılan gıda emtialarının uluslararası fiyatlarındaki aylık değişimleri izleyen FAO Gıda Fiyat Endeksi, önceki aya göre yüzde 0.6 arttı. Tahıllar, yağlı tohumlar, süt ürünleri, et ve şeker fiyatlarındaki aylık değişimleri izleyen FAO Gıda Fiyat Endeksi, endeksi Mart'ta revize 126.5 seviyesinden Nisan ayında 127.2'ye çıktı. FAO Şeker Fiyat Endeksi aylık yüzde 17.6 artarak Ekim 2011'den bu yana en yüksek seviyesine ulaştı. Endeks, yıllık bazda yüzde 23 yükseldi. FAO Et Fiyatı Endeksi Nisan ayında yüzde 1.3 artarken, yıllık bazda yüzde 6.1 geriledi. FAO Tahıl Fiyat Endeksi, aylık yüzde 1.7 düştü. Tahıl fiyatları Nisan 2022 ortalama yüzde 19.8 altına indi. FAO Bitkisel Yağ Fiyat Endeksi, Nisan'da yüzde 1.3 düştü. Böylece yağ fiyatları beşinci aylık düşüşünü kaydetti. FAO Baş Ekonomisti Maximo Torero, pirinç fiyatlarındaki artışın son derece endişe verici olduğunu belirterek, "Buğday ve mısırda ise herhangi bir artışı önlemek için Karadeniz girişiminin yenilenmesi çok önemli" diye konuştu.

BM: Tahıl girişimi uygulanmalı

BM Genel Sekreter Sözcü Yardımcısı Farhan Haq, günlük basın toplantısında, İstanbul'daki Ortak Koordinasyon Merkezi'nde yeni gemilerin tahıl girişimine katılmasına ilişkin anlaşma sağlanamadığını, girişimin daha önce yetki verilen gemilerle devam ettiğini açıkladı. Haq, bugün Türkiye'nin girişimiyle gelecek hafta düzenlenecek üst düzey katılımlı toplantıya hazırlık amacıyla teknik bir toplantının İstanbul'da gerçekleştirildiğini aktardı. BM Genel Sekreteri Antonio Guterres'in de tüm taraflara girişimin "iyileştirilmesi, uzatılması ve genişletilmesine" ilişkin önerilerini sunduğunu anımsatan Haq, "Karadeniz Tahıl Koridoru Anlaşması'nın tam uygulanması ve devamı için tüm taraflara işleyişle ilgili sorunların üstesinden gelmek için görüşmelere devam etme çağrısında bulunuyoruz" ifadelerini kullandı.

Türkiye'de gıda fiyatları 33 aydır artıyor

Dünya genelinde 12 aydır düşen gıda fiyatları, sadece Nisan'da artış gösterirken, Türkiye'de Nisan dahil 33 aydır sürekli artıyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre Nisan ayında gıda fiyatları bir önceki aya göre yüzde 2.74, geçen yılın Nisan ayına göre ise yüzde 48.2 artış gösterdi. Aylık enflasyonu yüzde 4.86, yıllık enflasyonu ise yüzde 105.2 olarak açıklayan ENAG'a göre gıda enflasyonu TÜİK'in verisinden çok daha fazla. TÜİK'in verilerini değerlendiren DİSK-AR ise dar gelirlinin gıda enflasyonunun yüzde 70-80 civarında olduğunu belirtti. Ülkemizde gıda fiyatlarındaki artışın ana nedeni ithalata dayalı maliyetlerdeki artış. Bu sebeple üretici para kazanamazken, tüketici de gıdaya olukça pahalı ulaşıyor. Para kazanamayan üretici üretimden çekilince, arz eksikliği fiyatların daha da artmasına neden oluyor. Problemlerin hızlı çözülmesi iddiasıyla geçilen partili cumhurbaşkanlığı sisteminde sorunlar daha da katmerleşti. Bu sistemde yetki verildi ama olumsuz bir etki alındı. Bunun gıda fiyatlarına yansıması ise şöyle oldu: Son 5 yılda sütün fiyatı yüzde 553.11, makarnanın fiyatı yüzde 547.34, dana etinin fiyatı yüzde 500.57 artış gösterdi. Ukrayna tahılının Avrupa'ya taşınmasında arabuluculuk yaparak fiyatların düşmesini sağlayan AKP hükümeti, Türkiye'de tarladan markete kat kat artan fiyatları bir türlü düşüremedi. TZOB'nin verilerine göre, tarladan markete fiyat farkı limonda 6.7 kat, elmada 3.6, kuru üzümde 3.1, kuru incir, ıspanak, patlıcan, sivri biber ve maydanozda 2.8 kat, kırmızı mercimek ve marulda 25 kat ve salatalıkta 2.4 kat olarak gerçekleşti.