Mahlûkatın Zikri

Bütün kâinat zikrediyor. Bu Allah'ın beyânıdır: "Göklerde ve yerde bulunan her şey Allah'ı tesbih etmektedir. O, Azîz'dir, Hakîm'dir." 

Bir başka âyet-i kerimede ise; "Allah'ın yarattığı herhangi bir şeyi görmediler mi? Onun gölgeleri, küçülerek ve Allah'a secde ederek sağa sola döner"   buyuruluyor.

Mevlid-i Şerif'te Süleyman Çelebi, Resûlullah'ın (s.a.a.) Mirac'ından bahisle;

"Kimi kıyamda kimi kılmış rükû
Kimi Hakk'a secde eder ba huşû
Kimi ise aşı Hakk almış durur
Valehu hayran mest kalmış durur
Hep gök ehli cümle karşı geldiler
Mustafa'ya izzet ikram kıldılar…" diye devam ediyor.

Resûlullah (s.a.a.) Mi'rac'da öyle bir âleme rastladı ki, baktı âlemde bütün melekler kıyamda Allah'ı zikrediyorlar. Kimisi rükûda Allah'ı zikrediyor, kimisi secdede Allah'ı zikrediyor.

Yani kâinatın tamamında, gerek kıyamda, gerek rükûda, gerek secdede Allah'ı zikreden bir taife var. Kim bunlar? Bunlar; meleklerdir. Mahlûkatın tamamı Allah'ı zikreder. Hayvanlar rükû hâlinde Allah'ı zikrederler, dağlar kıyam hâlinde zikrederler, bitkiler secde hâlinde Allah'ı zikrederler.

İnanan insanların Allah'ı çokça zikretmesi, bir emr-i İlahîdir. Tüm mahlûkat, yer ve gök arasında bulunan herşey kendi lisânı ile Allah'ı zikretmiştir, zikrediyor ve zikredecektir de. Bu, âyetlerle de Cenâb-ı Hakk'ın beyanıdır. Cenâb-ı Hakk;

"Göklerde ve yerde bulunan her şey Allah'ı tesbih etmektedir. O, Azîz'dir, Hakîm'dir"   buyurdu.

Abdulkadir Geylani Hazretleri,"Geylani Tefsiri" adlı eserinde, Hadid Sûresi'ndeki bu âyetin tefsirinde şöyle buyuruyor;

"Bir olan, tek olan, hiçbir şeye ihtiyaç duymayan, sonsuza kadar tek başına yapmaya devam edecek olan, daimi olarak aynı kalacak olan, ilah olmayı ve Rabb olmayı hak eden ve diri olan Allah'ı yücelerde ve aşağılarda yaratılmış olanların, gizli ve âşikâr edilenlerin hepsi tesbih ederler.

Allah'ı vahdeti zâtına uymayacak olan noksanlıklardan kesin olarak tenzih ederler. Her şey kendi kabiliyet ve istidatına uygun olarak, kendi dili ile Allah'ın Rabb olduğunu itiraf eder ve O'na kulluk etmekle meşgul olur. Hem de bunları gönül rızasıyla ve isteyerek yaparlar.

Çünkü Allah nimet vermeye de, intikam almaya da gücü yetendir. İzzet sahibidir. Yarattıklarını ve var ettiklerini, kendi irade ve isteğine göre en iyi biçimde yapandır." 

Cenâb-ı Hak, başka âyet-i kerimelerde mahlûkatın zikrettiğini ve zikredeceğini bildirdi: "Yedi gök, yer ve bunlarda bulunan herkes O'nu tesbih eder. O'nu övgü ile tesbih etmeyen hiçbir şey yoktur. Ne var ki siz, onların tesbihini anlamazsınız. O, Hâlîm'dir, bağışlayıcıdır." 

"Göklerde ve yerde olanların hepsi, mülkün sahibi, eksiklikten münezzeh, Azîz ve Hakîm olan Allah'ı tesbih eder." 

"Göklerde ve yerde ne varsa hepsi Allah'ı tesbih eder. Mülk O'nundur, hamd O'nadır. O her şeye kâdirdir." 

"O, yaratan, var eden, şekil veren Allah'tır. En güzel isimler O'nundur. Göklerde ve yerde olanlar O'nun şânını yüceltmektedir, tesbih etmektedir. O, gâliptir, hikmet sahibidir." 

"Göklerde ve yerde bulunanlarla dizi dizi kuşların Allah'ı tesbih ettiklerini görmez misin? Her biri kendi duasını ve tesbihini (öğrenmiş) bilmiştir. Allah, onların yapmakta olduklarını hakkıyla bilir." 

"Böylece bunu (bu fetvayı) Süleyman'a Biz anlatmıştık. Biz, onların her birine hüküm (hükümdarlık, peygamberlik) ve ilim verdik. Kuşları ve tesbih eden dağları da Davud'a boyun eğdirdik. (Bunları) Biz yapmaktayız." 

"Doğrusu Biz akşam sabah onunla beraber tesbih eden dağları, toplu hâlde kuşları onun emri altına vermiştik. Hepsi O'na yönelmiştir." 

"Gök gürültüsü Allah'ı hamd ile tesbih eder. Melekler de O'nun heybetinden dolayı tesbih ederler. Onlar, Allah hakkında mücâdele edip dururken O, yıldırımlar gönderip onlarla dilediğini çarpar. Ve O, azabı pek şiddetli olandır." 

Ömer Nasuhi Bilmen bu âyetin tefsirinde şöyle yazıyor:

"(Ve) Ra'd denilen (gök gürlemesi) veya bulutları sevketmekle emrolunan melek, (Allah'ı) o kerem sahibi Ma'budu (hamd ile) tesbihte bulunur. O gök gürlemesi, lisân-ı hâl ile Cenâb-ı Hakk'ın birliğini, lutuf ve keremini ifâde etmiş olur.

Yahut o gök gürlemesini işiten uyanık ruhlu zâtlar, 'Subhanallah velhamdülillah (Allah'ı tenzih ederim ve hamd Allah içindir)' diyerek Hak Teâlâ'ya hamd eder ve övgüde bulunurlar. (Melekler de o'nun) o Yüce Yaratıcının (korkusundan) O'nun heybetinden, ululuk ve yüceliğinden dolayı (tesbihte bulunurlar) O kerem sahibi Ma'bud'u kutsar ve yüceltip dururlar…" 

"Göklerde ve yerde kimler varsa O'na aittir. O'nun huzurunda bulunanlar, O'na ibâdet hususunda kibirlenmezler ve yorulmazlar."

"Onlar, bıkıp usanmaksızın gece gündüz (Allah'ı) tesbih ederler." 

"(Melekler şöyle derler:) Bizim her birimiz için, bilinen bir makam vardır. Şüphesiz biz, orada sıra sıra dururuz ve şüphesiz Allah'ı tesbih ederiz."

"Melekleri görürsün ki, Rab'lerine hamd ile tesbih ederek Arş'ın etrafını kuşatmışlardır. Artık aralarında adaletle hükmolunmuş ve 'âlemlerin Rabbi olan Allah'a hamd olsun' denilmiştir."

"Arş'ı yüklenen ve bir de onun çevresinde bulunanlar (melekler), Rab'lerini hamd ile tesbih ederler, O'na iman ederler. Mü'minlerin de bağışlanmasını isterler: 'Ey Rabb'imiz! Senin rahmet ve ilmin her şeyi kuşatmıştır. O hâlde tevbe eden ve Senin yoluna gidenleri bağışla, onları Cehennem azabından koru!' (derler)." 

"Eğer insanlar büyüklük taslarlarsa (bilsinler ki) Rabb'inin yanında bulunan (melekler) hiç usanmadan, gece gündüz O'nu tesbih ederler." 

"Neredeyse yukarılarından gökler çatlayacak! Melekler de Rab'lerini hamd ile tesbih ediyorlar ve yerdekiler için mağfiret diliyorlar. İyi bilin ki Allah çok bağışlayan, çok esirgeyendir." 

Abdulkadir Geylani Hazretleri "Geylani Tefsiri" adlı eserinde, bu âyetin tefsirinde şöyle buyuruyor:

"O'nun izzet ve azametinin kemalinden neredeyse gökler üzerinden, yani gökler kendi üstlerinden yahut yedi yerin üstünden çatlayıp yarılacaktır. Bu da göklerin Allah'tan kokmasının ve ürpermesinin kemalindendir. Zira onlar Allah'ın kendilerine zâtı dışındakileri kahreden ve yok eden ismi ile tecelli etmesinden çekinirler. 

Melekler de Allah-u Teâlâ'nın öfke ve kahrının kemalinden korktuklarından Rabb'lerini hamd ile tesbih ederler, yani O'nun kendilerine verdiği, Rabb'liğinin hukukunu ve ilahlığın gereklerini bilip idrak etmek, O'na kullukta sabit-i kadem olmak ve kulluğa devam edebilmek ve O'nun saltanatının ve yüceliğinin eserlerini müşahade edebilmek gibi nimetlerini sayarak O'nu tesbih ederler ve yine O'nun izniyle ve emri gereğince yeryüzündekiler için, yani O'nun sûreti üzere yaratılan ve O'nun hâlifesi kılınan seçkin muvahhid kulları için bağışlanma dilerler." (Prof. Dr. Haydar Baş Dua ve Zikir eserinden)