Elazığ depremi coğrafyayı deforme etti

24 Ocak 2020 günü Elazığ'ın Sivrice ilçesinde meydana gelen yıkıcı depremin ardından BEÜ Mühendislik Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Hakan Kutoğlu; beraberinde Dr. Çağlar Bayık, Dr, Gökhan Gürbüz, Doç. Dr. Saygın Abdikan, Dr. Öğr. Üyesi Sedar Görmüş ile birlikte depremin kırılma mekanizması üzerinde çalışmalar yaptı. Uydu görüntüleri ve GPS istasyonlarından alınan veriler doğrultusunda hazırlanan çalışmada depremin 6,7 büyüklüğünde olduğu belirtildi. 15-16 Ocak 2020 ila 27-28 Ocak 2020 tarihleri arasındaki verilerin karşılaştırıldığında bölgedeki gerilimin büyüklüğüne dikkat çeken Kutoğlu, hem düşey hem de yatay yönlü hareketlerin yaşandığını aktardı.

AFAD'ın ilk olarak 6,8 açıkladığı depremin büyüklüğünü 6,5 olarak revize ettiğini hatırlatan Kutoğlu, şöyle devam etti: "Depremden önce 15-16 Ocak tarihinde bu sentinel radar uydunun görüntülerini ve depremden sonraki 27-28 Ocak tarihindeki görüntülerini aldılar. Bir diğer çalışma da bölgede GPS istasyonları var. O istasyonların verileri alındı. Depremin boyutları ile çalışma mekanizması ile ilgili laboratuvarda çözümlemeler yapıldı. İlk olarak radar verilerini paylaşmak istiyoruz. Radar verilerine göre düşey yönlü hareketleri ve yatay yönlü hareketleri ve yatay yönlü hareketleri çıkartmamız mümkün oldu. Doğu tarafında yaklaşık 30 santimetrelik çökme meydana gelirken Batı tarafında yine 30 santimetrelik bir yükselme yani bir tarafı alçalırken bir tarafı yükseldi. Toplamda 60 santimetrelik düşey hareket. Biliyorsunuz paylaşılan ilk bilgiler doğrultu atımlı faylanma olduğunu gösteriyordu. Sonuçlar da bize hakim olarak doğrultu atımlı faylanma olduğunu, kırılma olduğunu gösteriyor ama veriler aynı zamanda düşey atımlı olduğunu gösteriyor.

'Depremin büyüklüğünü 6,7'

Dolayısıyla bizim bu bulgularımız fayın sadece yatay atımlı olduğunu değil aynı zamanda düşey atımlı da olduğunu gösteriyor. 1.2 metre atım ile geriye çözüm yaparsak depremin momentini nasıl buluruz? 6.8 olarak açıklanmıştı. Daha sonra AFAD 6,5'e revize etti. Ama bu bizim verilerle hesapladığınızda 1.2 metrelik kırılma bize 6,7 büyüklüğünde bir deprem olduğunu gösteriyor. Bize göre biz bu depremin büyüklüğünü 6,7 olarak hesapladık. Bu depremin meydana getirdiği kırılma mekanizmasıyla ilgili elde ettiğimiz sonuçlar."

Kutoğlu, depremden üç gün önce bölgede odaklanma olduğunu; sonrasında da gevşeme yaşandığını aktaran Kutoğlu, "Depremden üç gün önce gerilimlere baktığımızda bir odaklanma olduğunu görüyoruz. Toplum içerisinde oğullanma da derler. Sonra bir gevşeme yaşanıyor. Deprem meydana geliyor ve tekrar bir rahatlama yaşanıyor. Elazığ depreminden önce de iyonosferde ve yer kabuğunda bir takım değişimler söz konusu olmuş. Burada bizim en önemli bulgumuz onu söylemek isterim. Şu anda dünyada ilk defa biz açıklıyoruz. Depremin çalışma mekanizmasını ortaya koymuş bulunuyoruz. 1,2 metre yatayda, 60 santimetre düşeyde kırılma meydana geldi. Bu da 6,7 büyüklüğünde bir depreme tekabül ediyor. 3 bin kilometre kare etkilenen alan, bu kalıcı deformasyon. toplam genişliği, buranın içerisinde yapılar da varsa kalıcı deformasyona uğramış. Kırılmanın boyu 50 kilometre, enine kırılma da yaklaşık 70 kilometre civarında" şeklinde sözlerine devam etti.

'Stres aşağı ve yukarıdaki illere gitti'

Depremin yaşandığı bölgede 6,7'den daha büyük deprem olma ihtimalinin az olduğunu aktaran Kutoğlu, "Bu depremin yaşandığı yerde 6,7'den daha büyük deprem olma ihtimali az. Burası kırıldıktan sonra stres artık yukarı ve aşağyıa her iki yöne doğru aktarılmış durumda. Artık oradaki stres kuzey ve güney kesimlerine doğru aktarılmış. Stres yukarıdaki ve aşağıdaki illere doğru gitti. Bardak doluydu zaten bu deprem ile birlikte üzerine bir miktar ekleme oldu. Daha önce de söyledim yukarıda Bingöl tarafı var. Aşağıda Maraş var, Adana var, Hatay var. Fay zaten oraya doğru uzanıyor, oralardan geçiyor" diye ifade etti.

İHA