Doğu Akdeniz krizi stratejik bir meseledir

Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği'nden (TÜSİAD) Doğu Akdeniz'de yaşanan gerilimle ilgili yazılı bir açıklama yapıldı. "Doğu Akdeniz'de artan gerilim, hakkaniyet temelinde barışçıl bir sonuca ulaşmak için tüm tarafların ivedilikle önkoşulsuz olarak müzakerelere başlama gereğini ortaya koymaktadır" ifadelerine yer verilen açıklamada, Doğu akdeniz'de yaşanan gerilimin stratejik bir sorun olduğuna dikkat çekildi. Doğu Akdeniz'deki bölgesel anlaşmazlığın enerji kaynakları sorunu olmanın ötesinde, doğal kaynaklar üzerinde egemenlik ve deniz yetki alanının sınırlandırılması temelinde stratejik bir sorun olduğuna vurgu yapılan TÜSİAD açıklamasında, bölgedeki enerji kaynakları siyasi sürtüşme ve gerilim kaynağı olarak değil, çok taraflı işbirliği için bir fırsat olarak kullanılması gerektiği ifade edildi. TÜSİAD'dan yapılan yazılı açıklamada, şunlara dikkat çekildi: "Hakkaniyetli bir çözüm bulmak ve Doğu Akdeniz'i barış ve refah bölgesi haline getirmek için gerilimi azaltmak, tek taraflı eylemlerden kaçınmak, diyalog ve ön koşulsuz müzakereleri başlatmak ihtiyacı vardır. Doğu Akdeniz'de barışçıl ve uzun vadeli çözüm tüm kıyı devletlerin katılımını gerektirmektedir. "Akdeniz Barışının" (Pax Mediterranea) Türkiye'nin ve Kıbrıs Türk halkının hak ve çıkarları dikkate alınmadan başarılamayacağı açıktır. Temeli Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu'na dayanan Avrupa entegrasyonunun tarihi, işbirliğine dayalı ekonomik ilişkiler geliştirilerek anlaşmazlıkların barışçıl yollarla çözülebileceğini göstermiş ve uzun vadeli, sürdürülebilir işbirliklerine ulaşılabileceğini kanıtlamıştır. Aynı yaklaşım Doğu Akdeniz'de de izlenmelidir."

Ön keşif görüşmeleri yeniden başlatılmalı

Ege Denizi'nde uzun süredir devam eden ikili anlaşmazlıklar ile Doğu-Akdeniz'deki çok taraflı anlaşmazlıkların ayrı konular olarak değil, bir bütün olarak ele alınması gerektiğine vurgu yapılan TÜSİAD açıklamasında, Türkiye ile Yunanistan arasında Ege Denizi'nde uzun yıllardır çözülmemiş anlaşmazlıklar, Güney Kıbrıs'ın 2004'te Annan Planı'nı reddetmesine rağmen, adada kapsamlı bir çözüme ulaşılmadan Avrupa Birliği (AB) üyeliğine kabul edilmesi, bugün Doğu Akdeniz'deki deniz yetki alanlarının sınırlandırılması konusu ve doğal kaynakların hakkaniyetli paylaşımı sorunlarının birbirlerini doğrudan etkiledikleri ifade edildi. Bütün bu sorunların gecikmeksizin başlatılacak görüşmelerle ele alınması gerektiğinin ifade edildiği açıklamada, şu ifadelere yer verildi: "Bu konular ivedilikle başlatılacak bir diyalog süreci çerçevesinde ele alınmalıdır. Bu sürecin ilk adımı olarak da Türkiye ile Yunanistan arasında 2016 yılında kesintiye uğrayan ön keşif görüşmelerinin -anlamlı bir ilerleme sağlamak üzere, herhangi bir ön koşul olmaksızın- yeniden başlatılması gerekmektedir. Üzerinde uzlaşı sağlanamayan tüm ihtilaflar uluslararası hukuk temelinde çözülebilir."

AB sorunun parçası oldu

TÜSİAD açıklamasında AB'nin gerilimde tarafsız bir rol üstlenmesi gerektiğine de özel vurgu yapıldı. "Avrupa Birliği'ni mevcut anlaşmazlığın çözümünde daha aktif ve tarafsız bir rol üstlenmeye davet ediyoruz. AB hem üye hem de aday ülkeler için adil ve hakkaniyet temelinde çözüm yönünde etkili liderlik gösterme fırsatına sahiptir. Bu yaklaşım AB'nin stratejik çıkarlarıyla da uyumludur" ifadelerinini yer aldığı açıklamada, şunlar kaydedildi: "AB'nin dayanışma ilkesi, ikili hukuki ihtilafların özel şartlarını ve uluslararası hukuku gölgelememelidir. Üyelik statüsü nedeniyle taraflardan birine koşulsuz destek vermek AB'yi hem adil ve güvenilir bir arabulucu olmaktan yoksun bırakır, hem de çözümden ziyade sorunun parçası haline getirir. AB Dönem Başkanı Almanya'nın yapıcı arabuluculuk yaklaşımını ve Türkiye ile Yunanistan heyetleri arasında Temmuz ayında Berlin'de yapılan toplantının gerçekleşmesinde gösterilen çabayı destekliyor ve takdir ediyoruz. Bu girişimin uluslararası toplum tarafından daha fazla desteklenmesi gerektiğine inanıyoruz. Yaptırımlar veya askeri gerilimin tırmandırılması tehdidi ters etki yaratır ve yalnızca gerginliğin artmasına sebep olur. Gerilimi tırmandırma tehdidinin bir müzakere aracı olarak kullanılmasından kaçınılmalıdır. Mevcut durumdan çıkabilmek için Kıbrıs Türk halkını da içeren kapsayıcı çok-taraflı diplomasi gereklidir. Bu çerçevede, doğal kaynaklara hakkaniyetli erişimi tartışmak için Kuzey Kıbrıs'ın ortak komite kurma önerisi yeniden değerlendirilmeli ve desteklenmelidir."

Gerilimin kökü geçmişe dayanıyor

Mevcut anlaşmazlığın Türkiye ve Yunanistan arasındaki uzun zamandır çözülmemiş deniz hukuku sorunlarının, Güney Kıbrıs tarafından reddedilen BM Annan Barış Planı gibi kaçırılan fırsatların sonucu ve Türkiye'nin AB'ye entegrasyonu kapsamında politika yakınsama sürecinin kesintiye uğramasının da bu unsurlar arasında önemli bir yere sahip olduğuna dikkat çekilen açıklamada, "Doğu Akdeniz'deki tırmanış siyasi anlaşmazlıkların çaresinin 'uzaklaş(tır)ma' politikası olamayacağını bir kez daha göstermektedir. Yaptırımlar ve dışlayıcı politikalar güvensizliğin artmasına sebep olarak daha fazla hasara yol açacak; bölgede sürdürülebilir barış, istikrar ve ekonomik refahın sağlanmasına yönelik Avrupa idealleri ve hedefleriyle çelişecektir" ifadeleri kullanıldı. Türkiye-AB arasında köklü bağlar ve bu bağların sosyo-ekonomik kalkınma ve hukukun üstünlüğü üzerinde derin etkileri bulunduğunun altı çizilen açıklamada, bu durum dikkate alındığında üyelik perspektifi içermeyen bir Türkiye-AB ilişkisi modelinin Türk iş dünyası nazarında sürdürülebilir olmadığı hatırlatıldı. Açıklamada, Doğu Akdeniz'de hakkaniyetli çözüme yönelik atılacak somut adımların Türkiye-AB ilişkilerinin canlandırılmasını sağlayacağı ve Türkiye'nin AB uyumuna yönelik reform sürecine ivme kazandıracağı da vurgulandı. Doğu Akdeniz'deki sorunların üstesinden gelmek için ileri görüşlü politikaların izleme zamanı olduğuna vurgu yapılan TÜSİAD açıklamasında, şu ifadelere yer verildi: "Covid-19 krizinin sürdüğü bir dönemde hepimizin ortak sorumluluğu, tabii ve fikrî kaynaklarımızı uzun süredir devam eden sorunları aşacak ve barış ve refah kaynaklarına dönüştürecek ileri görüşlü politikalar uygulamak için kullanmaktır. Brüksel, Ankara, Atina, Berlin ve Paris başta olmak üzere tüm Avrupa başkentleri, öncelikle NATO içerisindeki ittifak ruhunu koruyarak, yenilikçi, hakkaniyetli ve karşılıklı yarar sağlayan çözümlerle zorluk ve anlaşmazlıkları aşmak için diplomatik bilgelikten yararlanmalı, mevcut tüm olumlu imkanlarını kullanmalıdır."