Boeing uçağı ile ilgili önemli bilgiler

RECEP BAHAR / DETAY HABER

Etiyopya Ulaştırma Bakanı Dagmawit Moges, karakutunun ön incelemeleri sonucunda Etiyopya'daki uçak kazasıyla Endonezya'da geçen yıl 29 Ekim'de meydana gelen uçak kazasının nedenlerinin benzer olduğunun tespit edildiğini söyledi. 

Benzer sonuca daha önce Kanada Havacılık Otoritesi de ulaşmıştı. Bu aslında yeni bir durum değil. Nitekim Etiyopya Havayollarına ait Boeing 737 Max 8 uçağının 10 Mart'ta düşmesinden 3 saat sonra Yeni Mesaj'ın internet sitesinde yer alan haberin başlıkları "Afrika'da katliam", "Bir Boeing cinayeti" şeklindeydi. Karakutudan çıkan sonuç bizi doğruluyor.

Ancak bu noktada şu soru sorulabilir: Dünyada Mayıs 2017'den bu yana 369 adet Boeing 737 Max serisi uçak yolcu taşıyor. Bu uçaklardan neden ikisi düştü de diğerlerine bir şey olmadı? Bir uçağın düşmesi için şu üç husustan birinde ya da birden fazlasında hata yapılması gerekiyor: uçak, bakım ya da pilotaj. Uçakta sorun varsa, uçak düşer.

Bakım iyi yapılmamışsa, uçak yine düşer. Pilot uçağı iyi idare edememişse, uçak düşer. Bazen üçü bir arada yaşanır.

Bir ihmal, 189 can

Bu bağlamda ilk olarak 29 Ekim 2018'de Endonezya'da düşen, 189 yolcu ve mürettebatın hayatını yitirdiği Lion Air uçağının akıbetini irdelememiz gerekiyor. İşin ehlinden aldığımız bilgilere göre, bu uçak bir önceki seferinde sorun yaşıyor.

Ancak pilot, teknik ismiyle 'Stabilizer Trim Cutout Switch-Dengeleyici Ayar Şalteri' denilen cihazın fişini çekiyor ve uçağı düşmekten kurtarıyor. Ancak pilot uçakta sorun yaşadığını belirtiyor fakat bu eylemini 'uçuş kayıt defteri'ne yazmıyor. Uçağın bir sonraki pilotları uçuşa başlamadan önce kontrollerde bu durumu farkedemiyor.

Kaynağım bu noktada Boeing'in vahim hatasının yanında bakım servisinin ve bir önceki seferin pilotlarının da hatalı olduğunu söylüyor. Lion Air'in düşen uçağının pilotları 13 dakikada tam 26 kere uçağı rotasına sokmak için çaba sarfediyor ancak nafile...

Gelelim Etiyopya Hava Yolları'na. Burada ayrıntılar netleşmedi ancak bakım servisi ve pilotaj da hatalı olabilir. Şöyle ki, Boeing 737 Max uçaklarını Boeing 737 uçaklarını kullanan pilotlar uçuruyor ancak her iki uçak modeli farklı... Boeing 737 Max'ın pilotların eğitim aldığı simulatör de farklı...

Bu simülatörden şu an THY'nin de elinde bulunmuyor. Eylül ayında gelecek. THY pilotları şimdilik yurt dışında eğitim alıyor. Etiyopya Hava Yolları uçağının pilotunun 8 bin saat uçuş tecrübesi vardı ancak bu uçakta değil...

THY uçakları neden sorun yaşamadı?

THY Yönetim Kurulu Başkanı İlker Aycı, geçtiğimiz Pazar günü katıldığı bir TV programında, THY'nin filosunda bulunan Boeing 737 Max 8 uçaklarında bir sorun yaşanmadığını söyledi. Burada THY'nin uçak bakım şirketi Turkish Technic'in payı büyük.

Turkish Technic mühendisleri, Boeing'in ilk başta adet başına 60 bin dolar talep ettiği, daha sonra fiyatını 8 bin dolara düşürdüğü 'Angle of Attack Indicator - Hücum Açısı Göstergeç'ini satın aldırıyorlar.

Bu cihaz önemli zira uçağın havada kalabilmesi, kanadın şekli, hücum açısı denilen havanın geliş doğrultusuyla yaptığı açıyla doğrudan alakalı. Hücum açısı belirli bir değerin üstüne çıktığında, uçak irtifa kaybediyor yani düşüyor. B737 Max serisi uçakların yakıt tasarrufu ve verimlilik sağlasın diye motorları biraz daha ön tarafa doğru yerleştirildiğinden uçağı düşmeye sevkedecek hücum açısı ortaya çıkabilmekte.

Boeing de istenmeyen bu durumu engelleyebilmek amacıyla MCAS olarak bilinen diğer 737 modellerinde olmayan yeni bir yazılım ile buna çözüm geliştirmeye çalışmış. İşte THY'nin masrafından kaçınmayarak filosundaki tüm Boeing 737 Max uçaklarına yerleştirdiği 'Angle of Attack Indicator'ün de katkısıyla sorun yaşanmıyor. Bu da Turkish Technic'in ne kadar da başarılı bir iş çıkardığını ortaya koyuyor.

Kaynağım Endonezya'da Lion Hava Yolları ve Etiyopya'da Etiyopya Havayolları uçaklarının düşmesinde Boeing'in ciddi hatası olduğunu özellikle altını çiziyor. 346 masum insanın ölümünde hatalı yazılıma imza atan, bu uçakları kullanacak pilotlara gerekli desteği sağlamayan Boeing'in suç payı en az yüzde 80... Yüzde 10 pilotajda, yüzde 10'da bakım servisinde.

Boeing iflas eder mi?

Etiyopya Havayolları uçağının düşmesi Boeing'i komaya soktu. Geçen yıl yaklaşık 100 milyar dolar ciro elde eden Boeing, ABD'nin en değerli şirketlerinden biri. Ürettiği uçakların yüzde 85'ini ihraç ediyor. Türkiye'nin yaptığı ihracatın yarısı kadar ihracat yapıyor!

Tek rakibi Airbus ancak Airbus'ın Boeing 737 Max serisine rakip olan modeli A320 neo'nun 2025 yılına kadar üretim hattı dolu. Yani Boeing almayayım, gidip Airbus alayım diyemiyorsunuz. Çin'in ürettiği yolcu uçağının tutunabilmesi kolay değil. Zira Çin markalı arabalar da dünya pazarlarında tutunamadı. Ancak havayolu şirketleri uçağı teslim aldığında üretici firmaya ödeme yapıyor.

Boeing şu an 737 Max serisinden teslimat yapamıyor. Bu modelden şu ana kadar sattığı 369 uçağı yeniden uçurabilmek için yazılım ve donanım olarak uçak başına 1-2 milyon dolar masraf yapması gerekiyor. Bir de iki kazada ölen 346 yolcu var.

Bunlara tazminat ödemekle yükümlü kılınabilir. Boeing batmaz ancak kasasından epey bir para çıkar.