Economist Intelligence Unit'in 2024 Demokrasi Endeksi raporunda 'hibrit rejim' olarak kategorize edilen Türkiye'nin demokrasi puanı 2023'te 4.33'ken 2024'te 4.26'ya geriledi

Londra merkezli medya grubu The Economist'e bağlı Economist Intelligence Unit'in 167 ülke ve bölgedeki siyasi durumu değerlendirdiği 2024 Demokrasi Endeksi raporu yayınlandı. Raporda demokratik değerlere yönelik desteğin yüksek kalmasına rağmen, küresel çapta demokrasinin pratikteki işleyişine dair memnuniyetsizliğin arttığı belirtiliyor. Küresel ortalama Demokrasi Endeksi puanı 2006'da 5.52'yken, son raporda bu puan 5.17'ye düşürüldü. Ayrıca demokrasi olarak sınıflandırılan ülke sayısının da 79'dan 71'e düştüğü gözlemlendi. Türkiye'nin de demokrasi puanında düşüş kaydedilirken, ülke "hibrit rejim" olarak kategorize ediliyor. Buna göre Türkiye'nin demokrasi puanı 2023'te 4.33'ken 2024'te 4.26 olarak belirlendi. Raporda en yüksek puanı 9.81 ile Norveç alırken, en düşük puanlı ülke ise 0.25 ile Afganistan oldu. Rapor demokrasilerin zayıfladığı tespitinin gerekçelerini ise "hükümetlere yönelik güvenin azalması", "politikacıların ve partilerin seçmenleri etkili bir şekilde temsil edememesi", "partiler ve seçmen tabanları arasındaki kopukluk", "sorunların çözülememesi ve yeni siyasi fikirlerin eksikliği" şeklinde özetliyor. Tüm bunlardan hareketle analizde dünyanın "demokrasi bunalımı" yaşadığı sonucuna varılıyor.

Ülkeler dört kategoriye ayrıldı

The Economist Intelligence Unit'in Demokrasi Endeksi demokrasiyi ölçmek için beş kategori kullandı. Bunlar; Seçim süreci ve çoğulculuk, medeni haklar, hükümetin işleyişi ve siyasi katılım olarak sıralandı. Bu maddelerden hareketle ülkeler de dört rejim türü içinde sınıflandırıldı. Bunlar ise tam demokrasi, kusurlu demokrasi, karma rejim ve otoriter rejim olarak sayıldı. Tam demokrasi kategorisinde sınıflandırılanlar arasında Norveç, Yeni Zelanda, İsveç, İzlanda, İsviçre, Finlandiya, Danimarka, İrlanda, Hollanda, Yunanistan, Almanya, Kanada, İngiltere, İspanya, Portekiz ve Avusturya gibi gelişmiş ülkeler yer alıyor. Bu kategoride ayrıca Uruguay, Japonya, Estonya, Çek Cumhuriyeti, Tayvan ve Mauritius gibi İskandinav veya Batı Avrupa dışı ülkeler de göze çarpıyor. Kusurlu demokrasiler arasında ise ABD, Fransa, İtalya, Belçika'nın yanı sıra İsrail, Şili, Botsvana, Polonya, Güney Afrika, Sırbistan, Bulgaristan, Polonya, Arjantin ve Güney Kore gibi ülkeler var. Türkiye ise hibrit rejimler kategorisinde konumlandırılıyor. Burada Türkiye'nin yanı sıra Ermenistan, Bosna, Gürcistan, Tunus, Uganda, Gambiya, Fas, Kenya, Tanzanya, Meksika, Peru, Nijerya ve Romanya gibi ülkeler sıralanıyor. Demokrasi açısından en kötü kategori olan otoriter rejimler için de Afganistan, Çin, Küba, İran, Mısır, Suudi Arabistan, Suriye, Venezuela, Rusya gibi ülkeler sayılıyor.

Karma/hibrit rejim ne anlama geliyor?

Endekste Türkiye'nin de yer aldığı karma veya hibrit rejimler, seçimlerin genellikle hem özgür hem de adil olmasını engelleyen önemli usulsüzlüklerin olduğu yerler olarak tanımlanıyor. Analize göre karma rejimlerde hükümetin muhalefet partileri ve adayları üzerinde baskısı yaygın olabilir: "Yolsuzluk yaygın olma eğilimindedir ve hukukun üstünlüğü zayıftır. Sivil toplum zayıftır. Tipik olarak gazetecilere yönelik taciz ve baskı vardır ve yargı bağımsız değildir." Metinde ayrıca hibrit rejimlerin seçim demokrasisinin unsurlarını otoriter davranışlarla birleştirdiği, otoriter rejimlerin ise siyasal çoğulculuktan tamamen yoksun olduğu ifade ediliyor. Öte yandan raporda Türkiye'ye verilen 4.26'lık demokrasi puanı, ülkeyi karma rejim sınıflandırmasının alt kesimlerine yerleştiriyor. Türkiye toplamda 167 ülke arasında 103. sırada.

Kategori düşüren ülkeler

Bazı ülkelerin 2006'dan bu yana iç politikada yaşanan değişiklikler nedeniyle kategorilerinin değiştirildiği de göze çarpıyor. Bu ülkelerin başında Fransa ve Güney Kore geliyor. İki ülke de önceki endekslerde tam demokrasi olarak nitelenirken, 2024 raporunda kusurlu demokrasi olarak sınıflandırıldı. Paraguay ve Romanya ise daha önce kusurlu demokrasi olarak görülürken artık karma rejim kategorisinde. Moritanya da bir kategori aşağı inerek otoriter rejim diye nitelendi. Endekste yer alan bölgedeki 21 ülkeden beşinin (Lüksemburg, Portekiz, İspanya, İsviçre ve İngiltere) puanlarını iyileştirdiği ifade ediliyor. 10 ülke puanlarını korurken, altı ülkenin ise (Fransa, Almanya, Yunanistan, İzlanda, İtalya ve Türkiye) kötüleştiği belirtiliyor. Son olarak rapor, dünya genelinde demokrasileri düzeltmede ve güçlendirmedeki başarısızlığın yalnızca iç politikada olumsuz sonuçlara yol açmayacağını, aynı zamanda dünya genelinde otokrasileri cesaretlendireceğini ve demokrasi için mücadele edenleri demoralize edeceğini öngörüyor.