Asgari ücret açlık sınırını aşamıyor

AHMET HAYDAR TARHANLI / DETAY HABER

Hükümetin yıllardır uyguladığı yanlış ekonomi politikaları neticesinde vatandaşların gelirleri sürekli erimeye devam ediyor. Açıklanan güncel veriler, sadece maaşlara zam yapılmasının yeterli olmadığını, asıl satın alma gücünün artırılması gerektiğini bir kez daha gözler önüne seriyor. Yüksek enflasyon karşısında geliri yetersiz kalan vatandaşlar, doğal olarak borçlanmaya yöneliyorlar ve kredi borçlanmalarında astronomik artışlar yaşanıyor.

Açlık sınırı 11 bin 658 liraya çıktı

Türk-İş, temmuz ayında 4 kişilik bir aile için açlık sınırını 11 bin 658 lira, yoksulluk sınırını ise 37 bin 974 lira olarak hesapladı. Asgari Ücret Tespit Komisyonu'nda milyonlarca işçiyi temsil eden Türk-İş, çalışanların geçim koşullarını ortaya koymak ve temel ihtiyaç maddelerindeki fiyat değişikliğinin aile bütçesine yansımalarını belirlemek için her ay yaptığı 'Açlık ve Yoksulluk Sınırı Araştırması'nın Temmuz 2023 sonuçları açıklandı. Araştırmaya göre, temmuzda 4 kişilik ailenin sağlıklı, dengeli ve yeterli beslenebilmesi için yapması gereken gıda harcaması tutarını ifade eden 'açlık sınırı' 11 bin 658 lira oldu. Gıda ile giyim, konut, ulaşım, eğitim, sağlık ve benzeri ihtiyaçlar için yapılması zorunlu diğer harcamaların toplam tutarına denk gelen 'yoksulluk sınırı' ise 37 bin 974 lira olarak hesaplandı. Bekar bir çalışanın 'yaşama maliyeti' aylık 15 bin 123 lira olarak belirlendi. Artan enflasyon sebebiyle asgari ücrete temmuz ayı itibarıyla ara zam yapılmış ve net 11 bin 402 liraya yükseltilmişti. Zamlı temmuz maaşı, çalışanların cebine ağustos başı itibarıyla giriyor. Temmuz ayı için açıklanan 11 bin 658 liralık açlık sınırı, çalışanların cebine yeni asgari ücret girmeden açlık sınırının altında kaldığını gösteriyor. Yoksulluk sınırının ise 37 bin 974 liraya yükselmesi, 22 bin lira olarak belirlenen en düşük memur maaşının da eriyip gittiğini ortaya koyuyor. 2022 yılının ikinci ayında açlık sınırının altında kalan asgari ücret, bu yıl daha işçinin eline geçmeden açlık sınırının altında kalmıştı. Türk-İş, Ocak 2023'te açlık sınırının 8 bin 864 TL'ye yükselerek asgari ücretin üzerine çıktığını açıklamıştı.

Gıda fiyatları uçuyor

Tarım politikalarındaki yanlış gidişat vatandaşların gıdaya ulaşımını zorlaştırdı. Temmuz ayında süt ve yoğurt fiyatı değişmezken, peynir fiyatı ortalama yüzde 4 arttı. Et ve Süt Kurumu'nun (ESK), Ankara Gıda ve İhtiyaç Maddeleri Perakendeciler Derneği bünyesinde faaliyet gösteren marketlerin bir kısmına, nisan sonu itibarıyla ithal edilmiş olan karkas etleri düşük fiyattan vermesi sayesinde dana kıymanın 190 TL, kuşbaşının 210 TL'den satılmaya başlandığını anımsatan Türk-İş'in açıklamasında, "Bu ay tekrar zam gelerek 269 TL ve 289 TL'den satıldı" ifadelerine yer verildi. Et fiyatları, Et ve Süt Kurumu'ndan ürün tedarik eden marketler ile diğer marketler arasında farklılık gösterdi. Zincir marketlerin birçoğunda dana kıyma ortalama 315, kuşbaşı ortalama 340 liradan reyonlardaki yerini aldı. Bir ayda dana eti ortalama yüzde 6, tavuk yüzde 13, balık yüzde 12, yumurta yüzde 9, kuru fasulye yüzde 7, yeşil mercimek yüzde 8 oranında zamlandı. Ortalama sebze kilogram fiyatı 27,29 lira, ortalama meyve kilogram fiyatı 35,20 lira olarak hesaplandı. Bir ay içinde pirinç yüzde 8, irmik yüzde 6 zamlanırken, makarna ve unda hafif fiyat artışı yaşadı. Ankara'da 200 gramlık beyaz ekmek yüzde 30 zamlanarak 6,5 liradan satılmaya başlandı. Zeytinyağı fiyatı yüzde 30, margarin fiyatı yüzde 20, ayçiçeği yağı fiyatı ise sınırlı düzeyde arttı, tereyağı fiyatı sabit kaldı. Çay yüzde 10, siyah zeytin yüzde 12, salça yüzde 8, şeker yüzde 4 zamlanırken, bal ile pekmezde sınırlı seviyede fiyat artışı yaşadı. Yeşil zeytin, ıhlamur, reçel ve baharat fiyatları değişmezken, en çok fiyatı düşen ürün yüzde 22 ile tuz oldu.

Mutfak enflasyonu aylık yüzde 12,38

Türk-İş verilerine göre, dört kişilik bir ailenin gıda için yapması gereken asgari harcama tutarındaki artış bir önceki aya göre yüzde 12,38 oranında gerçekleşti. 7 aylık değişim oranı ise yüzde 43,38 olarak tespit edildi. Son on iki ay itibariyle değişim oranı yüzde 70,44 oldu. On iki aylık ortalamalara göre değişim oranı ise yüzde 107,54 olarak hesaplandı. Vatandaşlar, birçok ürün ve hizmette bu oranların çok üstünde bir enflasyonla karşılaştılar. Örneğin, Temmuz 2022'de, online olarak sipariş verilen 100 gram tombik ekmek dönerin fiyatı 73 liraydı, bugün ise 185 liraya çıktı. Böylece tombik ekmek dönerin fiyatı bir yılda yüzde 153,4 oranında artmış oldu. Geçen yıl temmuz ayında asgari ücret ile 100 gram dana etli 73,4 adet tombik döner alınabiliyordu. Bugün ise 11 bin 402 lira olan asgari ücret ile sadece 61,6 adet döner ekmek alabiliyor. Bu tablo da asgari ücretteki artışa rağmen, dar gelirlinin 11,8 dönerinin eksildiğini gösteriyor.

Vergi ve akaryakıt zamları etkili oldu

Türk-İş'in açıklamasında, temmuzda yüksek oranda artan gıda fiyatları nedeniyle alım gücünde şiddetli bir kayıp yaşandığı vurgulandı ve şu ifadeler dikkat çekti: "Türk Lirasının, yabancı para birimleri karşısında değer kaybetmesinin yanı sıra ÖTV düzenlemesinin de etkisiyle artan akaryakıt fiyatları, mesken ve dükkân kiraları, alım gücü kaybının temel nedenlerini oluşturdu. Türkiye, her türlü maliyet artışının fiyat geçişkenliğinin çok yüksek olduğu bu dönemde, enflasyonun ve kur politikasının yarattığı sürdürülmesi çok zor fiyatlama davranışının mutlaka tersine çevrilmesi gereken bir süreçtedir."

Vatandaşların kredi borcu 2,2 trilyon lirayı aştı

Maaşlara zam yapılmasına rağmen önlenemeyen alım gücündeki erime vatandaşların borç batağına saplanmasına neden oldu. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu'nun (BDDK) 21 Temmuz haftasına ait verilerine göre tüketici kredileri ve bireysel kredi kartlarına olan toplam borç 2 trilyon 208 milyar 668 milyon liraya ulaştı. Tüketici kredilerindeki toplam borç 1 trilyon 401 milyar lirayı aşarken burada en çok payı 877 milyar 273 milyon lirayla ihtiyaç kredisi borcu oluşturdu. Kredi kartı borcundaki toplam artış ise geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 182,2 arttı. Bu yılın 21 Temmuz haftasında vatandaşın tüketici kredisi ve bireysel kredi kartlarına olan ve takibe düşen borç miktarı 36 milyar 90 milyon TL'ye ulaştı. Geçen yıl 28 milyar 234 milyon TL olan takipteki borç tutarı bir yılda yüzde 27,82 artış gösterdi.